"Jedynym powodem istnienia czasu jest to, że wszystko nie dzieje się w tym samym czasie." // Albert Einstein // Słuchając nagrań audio wykładów z psychosomatyki, Ponownie zwróciłem uwagę na jedną z cech charakterystycznych pacjentów z PSF: niezdolność do pasywizacji, czyli niemożność pozostawania w stanie „nicnierobienia”. Przypomniałem sobie jeden przypadek z własnej praktyki z podobnymi problemami. Kiedy pacjent opisywał swój zwykły dzień, miał wrażenie, że uczestniczy w jakimś reality show, w którym musiał w jak najkrótszym czasie odwiedzić jak największą liczbę miejsc w mieście. Nie wszedł do biura, ale szybko wbiegł do środka, jakby uciekając przed pościgiem. Jego przemówienie przypominało jednocześnie niekończącą się serię z karabinu maszynowego, tematy zastępowały się chaotycznie, bez żadnego związku. Siedząc na krześle, pacjent nie mógł długo utrzymać przyjętej pozycji. Charakteryzował się osobą bardzo aktywną i energiczną, jednak zapytany o samopoczucie odpowiedział, że jest ciągle zmęczony i śpi praktycznie bez snów. Zaznaczył, że musi być wszędzie na raz, dla niego to jest życie, to znaczy, że nie umarł: „Nie mam czasu, potrzebuję poczucia, że ​​czas jest wieczny” – stwierdził. Wielu specjalistów płaci Szczególną uwagę na zrozumienie czasu przez pacjenta Otto Kernberg w jednym ze swoich wywiadów zauważył, że zdrowie psychiczne to pozostawanie w kontakcie ze swoim zdrowiem psychicznym równolegle z upływem czasu, odczuwanie siebie w jego zasięgu. Alan Eril, mówiąc o perwersji narcystycznej jako jednej ze skrajnych form zaburzeń narcystycznych, również kładł nacisk na czas. Zacytuję jego przemyślenia własnymi słowami: taki pacjent to dziecko w ciele dorosłego, które nigdy nie oddzieliło się od piersi matki i od siebie. Nie nauczył się czekać, gdyż tymczasowość świata pojmuje się poprzez frustrację oczekiwania. Brak takiej frustracji jest bezpośrednią drogą do pozycji wszechmocy, do wypaczonej formy relacji z innymi. U takiej osoby potrzeba i pragnienie są jednym i tym samym. Wilfred Bion („Teoria myślenia”, 1962) wielokrotnie podkreślał znaczenie wrodzonej zdolności niemowlęcia do tolerowania frustracji. Słabo wyrażona zdolność skłania psychikę do jej unikania, co w efekcie buduje aparat myślący jako mechanizm identyfikacji projekcyjnej. Zdolność podmiotu do tolerowania frustracji rozwija mechanizmy niezbędne do uczenia się na podstawie doświadczenia. Bion nawiązuje do pracy Freuda „Dwie zasady aktywności umysłowej”: triumfowi zasady rzeczywistości nad zasadą przyjemności towarzyszy rozwój umiejętności myślenia, dzięki czemu zdolność przenoszenia odstępu czasu między pojawieniem się potrzeby i powstaje działanie, które zaspokaja tę potrzebę. Myśl pojawia się jako narzędzie, dzięki któremu frustracja staje się bardziej znośna. Należy podkreślić, że w tym przypadku zasada przyjemności nie zostaje zastąpiona zasadą rzeczywistości, ale pojawia się umiejętność zastąpienia bezpośredniej potrzeby przyjemności jej opóźnioną realizacją. Temat relacji człowieka z czasem ( mam tu na myśli znane wszystkim linearne pojęcie czasu) dotyka bardzo szerokiego spektrum zjawisk, ograniczę się jednak do tego, o czym wspomniałem powyżej – niemożności pasywizacji u pacjentów z funkcjonowaniem psychosomatycznym Tradycyjnie na na podstawie materiału przedstawionego przez pacjenta tworzony jest opis obrazu klinicznego w kontekście konkretnej szkoły terapeutycznej. Ja jednak zdecydowałem się pójść w odwrotnym kierunku: wychodząc od charakterystycznych objawów klinicznych, stworzyć obraz osoby osadzonej w określonym społeczeństwie i spróbować zobrazować jego relacje z otaczającą rzeczywistością na przykładzie zwyczajnych, codziennych sytuacji, bez użycia fachowej terminologii i bez odniesienia do ustalonych koncepcji psychoanalitycznych. Tak czy inaczej, poniższy tekst ma charakter ilustracyjny i nie rości sobie pretensji do posiadania wartości naukowej. „Sezon wędkarski”. Na Wyspach Alandzkich jest wiosnaprzychodzi nieco później niż na kontynencie. Wilgotny wiatr morski desperacko opiera się zmianie pór roku i pragnieniom mieszkańców archipelagu, aby wypłynąć w morze na swój pierwszy połów śledzia. Całą zimę rybacy zajęci byli naprawą łodzi i sprzętem, a wieczorami wspominając, siedząc w jedynym barze na molo, Lasse Blomkvist czekał cierpliwie, opierając się na łopacie. Kondukt żałobny w końcu dotarł na cmentarz i powoli rozszedł się po grobie wykopanym dzień wcześniej. Poruszając się ulicą, jej uczestnikom udało się jeszcze zachować żałobną powagę, jednak próbując usiąść wśród kałuż, brył mokrego błota i wysp szarego śniegu, trudno było okazać duchowy smutek i słychać było stłumione przekleństwa. Towarzyszący Gunwaldowi Malmowi w jego ostatniej podróży czuli się niekomfortowo: stąpali ostrożnie, starając się znaleźć bardziej suche miejsce, a jednocześnie nie zsunąć się po śliskim zboczu do głębokiej dziury, na dnie której znajdowała się poczerniała zimna woda. Kilka minut później, gdy zamieszanie ucichło, pastor spojrzał na cichych ludzi spokojnym spojrzeniem i powiedział obecnym o skończoności ziemskiej egzystencji, nieskończoności niebieskiej egzystencji i jakim w istocie dobrym człowiekiem był zmarły był za jego życia. Po tych słowach w tłumie rozległ się powściągliwy śmiech, gdyż większość znała zmarłego osobiście Gunvalda Malma i za jego życia niewiele osób zgodziło się z nim zadzierać. Jako zawodny partner i nieprzewidywalny towarzysz picia, z łatwością zamieniał spokojne zimowe wieczory przy barze w chaos, a jego bezwstydność i swego rodzaju chorobliwa impulsywność zmuszały otaczających go ludzi do unikania jego towarzystwa. Ci, którzy z powodu braku doświadczenia nieostrożnie udali się z nim w morze, ryzykowali, że przez długi czas będą rozczarowani ludźmi. Gunvald nie wiedział, jak czekać i ani chwili nie mógł odpocząć, chyba że zachorował i został w domu. Swoją drogą dość często chorował, co w żaden sposób nie korelowało z jego potężnym wyglądem i powodowało zdumienie doktora Olsena, byłego lekarza weterynarii i jedynego lekarza na pół etatu na wyspie. Lekarz nie podzielał ich opinii wokół niego o Gunwaldzie. Widywał go wyłącznie w przypadkach innej niedyspozycji i w takich chwilach Gunvald był zaskakująco powściągliwy, a nawet taktowny. Jednak reszta jego życia była dziwnym zbiorem niespełnionych pragnień i niespełnionych planów, barbarzyńskich najazdów i zapomnianych obietnic. Wydawało się, że dla Gunwalda czas nie istnieje. Gdy tylko coś przyszło mu do głowy, od razu musiał zrealizować tę myśl, zdobyć jakąś rzecz lub usługę, wszystko inne stało się nieważne. Traktował ludzi mniej więcej tak, jak głodny postrzega talerz gulaszu: gdy talerz jest pełny, zajmuje wszystkie jego myśli. Ale gdy tylko głód zostanie zaspokojony, całkowicie o nim zapominają. Do następnego posiłku Najtrudniejszą próbą dla Gunwalda była zima. Jeśli latem, podobnie jak inni, wypływał w morze na połowy śledzi i spędzał na tym zajęciu prawie cały swój wolny czas, wówczas długa zima zamieniła życie w swego rodzaju więzienie. Gunvald czuł się jak uwięziona bestia, chodząca od rogu do rogu klatki, nie mogąca pogodzić się ze swoim losem. Nie sposób było zaakceptować spowolnienia czasu. Wściekała go myśl, że przez wiele miesięcy będzie pogrążony w monotonnej rutynie, polegającej na sortowaniu i naprawianiu zużytych sieci lub skrobaniu i smołowaniu nieszczelnych burt łodzi. Próbował powierzyć te czynności innym, ale praca najemna kosztowała pieniądze i prawie wszystkie oszczędności uzyskane w okresie połowowym zostały na to wydane. A chętnych na zatrudnienie Gunwalda było coraz mniej, bo rzadko płacił na czas. Dni, podobne do siebie, jak świeżo złowiona ryba w koszyku, były tak samo zimne i bezosobowe, jakby wykluczały Gunwalda z istnienia. Świat zamarzniętej, ponurej wyspy narzucał swój specyficzny, niespieszny rytm, z którym Gunvald nie potrafił żyć w harmonii. Każdego ranka, gdy było jeszcze ciemno, wychodził na zewnątrz i spacerował po obwodzie wyspy. Potem zajrzałem do baru,Wypiłem kieliszek i udałem się na molo, aby udać się na sąsiednią wyspę. To było tak, jakby miał nadzieję znaleźć dla siebie jedyny możliwy świat ciągłego ruchu, mistycznie zachowany przez kogoś pośród powszechnego pokoju i oczekiwania. Gunvald wrócił do domu późnym wieczorem, wyczerpany, przygnębiony i natychmiast zasnął bez snów. Dni następowały po dniach, słońce ledwo podnosząc się zza horyzontu, natychmiast próbowało ponownie ukryć się pod lodem, a Gunvaldowi zrobiło się niedobrze. Zdezorientowany doktor Olsen nie potrafił znaleźć wyjaśnienia tej sytuacji. Pogoda, ignorując dzieci i starców, z jakiegoś powodu wybrała tego pozornie silnego mężczyznę na swój cel, a czasem zły duch pecha przewrócił mu parujący czajnik prosto w ręce. Stary Olsen odwiedził chorego, długo siedział przy jego łóżku i wspominał troskę, z jaką matka traktowała go w niemowlęctwie: podczas gdy inni potrafili czasem zapomnieć o dziecku, matka Gunvalda zawsze znajdowała czas, aby karmić swoje dziecko piersią. Karmiła go nadal nawet wtedy, gdy inni już odsunęli się od tego świętego macierzyńskiego ciężaru, pochłonięci trudnym życiem wyspiarzy. W jakimś czasopiśmie Olsen przeczytała, że ​​mleko matki jest najważniejszym składnikiem zdrowia dziecka. Autor artykułu argumentował, że bez naturalnego karmienia dziecko jest szczególnie podatne na choroby, co zmusiło Olsena do ciągłego zastanawiania się nad przyczynami choroby jego podopiecznego. Matka Gunvalda zmarła, gdy ten miał dwadzieścia lat. Było mu bardzo smutno i całkowicie pochłonął się rzemiosłem, które udało mu się opanować, zatrudniając się jako pomocnik bardziej doświadczonych rybaków. Nie znał swojego ojca i musiał uczyć się całego swojego doświadczenia od nieznajomych. Wędkarstwo stało się dla niego celem życia, poświęcił się mu całkowicie i bez zastrzeżeń. Inni rybacy bali się z nim wypływać w morze. Jego zachowanie wyglądało na szaleństwo: podejmował bezsensowne ryzyko, nie brał pod uwagę warunków pogodowych ani żadnych kryteriów profesjonalnego wędkarstwa. Gunvald polował wściekle i na oślep. Jednak jakimś dziwnym zbiegiem okoliczności udało mu się odnieść sukces i był w stanie się utrzymać. Ale gdy tylko zmienny wiatr wrzucił do ciemnej wody zatoki pierwsze garści opadłych liści, życie Gunvalda zatrzymało się aż do następnego sezonu wędkarskiego. A w ubiegły czwartek specyfika życia na kawałku ziemi, otoczonym ze wszystkich stron wodą, sprawia, że ​​tkanka istnienia staje się niemal przezroczysta, a jej mieszkańcy znacznie bliżej siebie. Pomimo swojego trudnego i nieprzewidywalnego charakteru, Gunvald był jednym z nich, był częścią społeczności i wielu chciało się z nim pożegnać. Stojąc przy grobie, lekarz nie przestawał myśleć o przyczynach śmierci sąsiada. Wygląda na to, że jego serce po prostu się zatrzymało, kładąc kres jego codziennym maratonom. Gunvald skarżył się na ból w klatce piersiowej, chociaż lekarz nie pamiętał obiektywnych powodów: nigdy nie palił i nie pił zbyt dużo. Jedyne, co utkwiło mi w pamięci, to spojrzenie Gunwalda: przy tych rzadkich okazjach, kiedy lekarz spotykał go na ulicy, zauważał niekończącą się melancholię, z jaką Gunwald patrzył przed siebie, obsesyjnie powtarzając swoją codzienną trasę. „Czasami ludzie umierają z samotności” – pomyślał Olsen. Nie miał pojęcia, jak blisko prawdy był tym razem Lasse Blomkvist, przymykając oczy, zwrócił twarz do wiosennego słońca. Prawie zasnął przy monotonnym recytatywu pastora. Zima wreszcie dobiegła końca, dni są coraz dłuższe i możemy zacząć przygotowania do kolejnego sezonu. Podobnie jak większość mężczyzn na wyspie, Lasse był rybakiem i cały okres połowów spędził na morzu. Zimą, podobnie jak inni, naprawiał sieci, naprawiał starą łódkę, a wieczorami często odwiedzał jedyny na wyspie bar przy molo. Nie musiał cierpieć w oczekiwaniu na lato: życie było tak różnorodne, że nawet nie myślał o zmianie pór roku. Dzień po dniu, miesiąc po miesiącu utworzyli jedną, ciągłą działkę. Lasse i dwóch pomocników zasypali grób ziemią, postawili nagrobek i powoli ruszyli w stronę wioski. Pobiegli w ich stronę.