Od autora: Artykuł ukazał się w materiałach XIV interdyscyplinarnej konferencji naukowo-praktycznej „Rola instytucji społecznych w przeciwdziałaniu narkomanii wśród młodzieży i młodzieży”. Petersburg, 2012, LOIRO, s. 86-92. Przeznaczony dla psychologów edukacyjnych, nauczycieli klas szkół podstawowych i średnich. Napisany we współpracy z psychologiem edukacyjnym Eleną Nikołajewną Pelipenko. Rozwiązywanie konfliktów bez użycia przemocy, Marina Solomonovna Sokovnina, wysoko wykwalifikowana psycholog edukacyjna. kategorie Pelipenko Elena Nikołajewna, pierwsza wykwalifikowana nauczycielka-psycholog. kategorie Aby nauczyć dzieci rozwiązywania sporów metodami bez użycia przemocy, musimy raz po raz „omawiać” konflikty. Następnie dzieci będą stopniowo rozwijać umiejętność samodzielnego wykonywania tej czynności. Takie mediacje konfliktowe mogą prowadzić zarówno nauczyciele klasowi, jak i psycholodzy szkolni. Psychologowie-praktycy odnotowują następujące, często występujące sytuacje konfliktowe wśród dzieci: Rażąca odmowa jednego dziecka drugiemu Udział w grze bez zgody Przypadkowe pchnięcie lub uderzenie w grze Zemsta za zniewagę z opóźnieniem Odmowa zabawy Przypadkowe lub celowe wyrządzenie krzywdy innej osobie rzecz „Wyzwiska”, obsceniczne obelgi, wyśmiewanie. Walka lub gra przekształca się w bójkę. Mało miejsca na biurku. Blokowanie możliwości przejścia, zdobycia czegoś. Trudności w przyjaźni między trójką Chęć przewodzenia innym dzieciom bez porozumienia. Pełnienie funkcji nauczyciela. Inny. Jak scharakteryzować przyczyny „kolizji” między dziećmi? Przede wszystkim trzeba powiedzieć, że sytuacje konfliktowe są niejednoznaczne i mogą mieć kilka przyczyn. Ważne jest, aby znaleźć klucz. Czyli np. konflikt na biurku, gdy jeden z dwóch próbuje zająć więcej miejsca, lub faktycznie zajmuje więcej miejsca ze względu na swoją budowę. Z jednej strony można przyjąć, że to szkoła jest winna umieszczania dzieci w przestrzeni, która nie odpowiada naturalnym właściwościom człowieka. Z drugiej strony człowiek mieszkający w mieście musi jakoś przystosować się do „zatłoczenia” i znaleźć sposób na życie w świecie, w którym brakuje przestrzeni. Kiedy wybucha konflikt, zwykle skupia się na najbardziej uderzającym wydarzeniu - na przykład jeden z uczestników konfliktu uderza drugiego. Możesz znaleźć pierwotną przyczynę, pytając każdego z uczestników, co wydarzyło się wcześniej....... W ten sposób przejście od końca do początku prowadzi do punktu początkowego, czyli kamienia, który spadł z góry, wywołując niekontrolowany przepływ. Wynik rozmów po zaistniałych konfliktach w dużej mierze zależy od ich przebiegu. Atmosfera zaufania i bezstronność w dyskusji pomogą dziecku zrozumieć, co się wydarzyło oraz rozwinąć świadomość, zrozumienie i kontrolę swojego zachowania. Jeśli będziesz uparcie szukać winnych, dziecko ze strachu i zamętu nie będzie w stanie prowadzić szczerej rozmowy. Słynne pytanie „kto zaczął pierwszy?” Pod tym względem niewiele to pomoże. Lepiej byłoby najpierw poprosić każde dziecko, aby przedstawiło swoją wersję tego, co się wydarzyło, a w przypadku rozbieżności zadać każdemu dziecku pytania wyjaśniające, które pomogą dopasować oba „obrazy”. Co innego, jeśli ktoś odniesie poważną kontuzję. W takim przypadku napastnik musi zostać pociągnięty do odpowiedzialności. Decyzje, które sam podejmujesz i narzucasz swoim dzieciom, pozostaną nieskuteczne. Na przykład uczestnicy konfliktu podają sobie ręce, ale robią to wbrew swojej woli, a pojednanie w rzeczywistości nie następuje. Robią to, bo są do tego zmuszeni lub nie chcą zdenerwować nauczyciela. Ale problem nie przestaje istnieć. Sformułuj istotę konfliktu. Do czego należy dążyć analizując konflikt? Ważne jest, aby samemu zrozumieć, czego Ty (i strony konfliktu) oczekujesz od takiej rozmowy. Jak określić sukces lub porażkę rozmowy? Co chciałbyś osiągnąć? Na przykład: dzieci rozumiejące, że ich zachowanie jest niedopuszczalne. Dzieci rozumiejące swój osobisty wkład w życie;problem; poważne podejście do konfliktu; uczenie prawidłowego zachowania w sytuacji konfliktowej; chęć wzajemnego wysłuchania; zakończenie konfliktu; inna technologia rozwiązywania konfliktów. Przed rozmową wyjaśnij sobie jej cel. Uczestnicy konfliktu Kto bierze udział w analizie konfliktu? Aby skutecznie rozwiązać konflikt, ważne jest również prawidłowe ustalenie, kto jest stroną konfliktu. Oprócz uczestników konfliktu w dyskusji mogą brać udział poszczególni świadkowie lub cała klasa, współpracownicy, przedstawiciele dyrekcji szkoły lub rodzice. Należy jednak zachować równowagę sił (wsparcie milczącego przyjaciela, wycofanego dziecka w konflikcie z żywym). To, kto dokładnie powinien być obecny podczas analizy konfliktu, zależy od wagi konfliktu. Obecność rodziców nie jest konieczna, zwłaszcza jeśli nie mogą wnieść nic konstruktywnego. Na przykład, jeśli nie byli bezpośrednio zaangażowani lub jeśli wiadomo, że biją swoje dziecko. Jaka jest Twoja rola jako osoby facylitującej w rozwiązywaniu konfliktów? Jeżeli jesteś bezpośrednim uczestnikiem konfliktu, nie powinieneś przejmować roli lidera w analizie konfliktu, gdyż byłoby to nieuczciwe wobec przeciwnika. Czynnikiem decydującym o tym, czy rekomendujemy Ci przyjęcie roli lidera, jest to, czy opowiadasz się po którejś ze stron, czy pozostajesz neutralny. Jeśli z góry wiadomo lub w trakcie analizy okaże się, że któreś z dzieci padło ofiarą rażącej niesprawiedliwości, można, a nawet należy stanąć po jego stronie. Jednak w tym przypadku warto zaprosić kolegę do pełnienia roli mediatora. Dotyczy to również przypadków, gdy jedno z dzieci budzi w tobie wrogość. W zwykłych przypadkach, czyli gdy do konfliktu doszło pomiędzy dwiema równymi sobie stronami, lepiej zachować neutralność. Dzięki temu skuteczniej zaprosisz dzieci do wzajemnego zrozumienia, przyznają się do swojej części odpowiedzialności za to, co się wydarzyło i poszukają własnego rozwiązania. Miejsce do dyskusji na temat konfliktu. W jakim otoczeniu należy omawiać konflikt? Rozmowa powinna odbywać się w spokojnej, swobodnej atmosferze, w której wszyscy uczestnicy czuliby się jak najbardziej swobodnie. Jeśli wstępna dyskusja odbywa się na miejscu zdarzenia, prawdopodobnie nie ma większego wyboru co do miejsca odprawy. Możesz jednak odsunąć się na bok i poprosić inne dzieci, aby zostawiły Cię samego z uczestnikami konfliktu. Dogłębna rozmowa wymaga czasu i wygodnego pomieszczenia. Może nawet powinieneś zadbać o herbatę i ciasteczka. Dowiedz się, ile czasu ma każdy uczestnik, aby nie „zamazać” rozmowy. Jeśli czasu jest mało, lepiej go trochę odłożyć i znaleźć dogodniejszy termin, aby wystarczyło czasu na dokończenie dyskusji. Proces dialogu Jak prowadzić rozmowę? Ważne jest, aby facylitator ustrukturyzował rozmowę, ale nie ją zdominował. Postrzegaj siebie jako pomocnika lub mediatora. Twoim zadaniem jest pomóc dzieciom rozwiązać konflikt. Należy wysłuchać obu stron, chyba że któraś ze stron konfliktu odmówi udziału w rozmowie. Analiza konfliktu nie jest rozprawą sądową. Każdy uczestnik ma prawo wyrazić swoje zrozumienie lub wizję problemu. Na początku rozmowy warto ustalić zasady obowiązujące wszystkich: nie przerywaj mówcy, daj mu możliwość dokończenia przemówienia, nie obrażaj się; dla współpracy należy szukać wspólnego rozwiązania. Należy omówić następujące kwestie: Co się stało (sformułować istotę konfliktu); Dlaczego się to stało? (znajdź przyczyny); Jakie uczucia wywołał konflikt wśród uczestników? (określ, nazwij uczucia); Jak sobie poradzić z tą sytuacją (znaleźć rozwiązania). Co jest konieczne, aby takie sytuacje nie powtarzały się w przyszłości. Aby rozpocząć rozmowę, możesz zapytać: „Co się stało? Jaki jest problem?". Niech obaj uczestnicy namalują obraz zdarzenia ze swojego punktu widzenia. Jeśli sytuacja wydaje Ci się jasna, daj ją mimo toszansa na zabranie głosu uczestnikom, a przede wszystkim słabszej stronie. Następnie podsumuj prezentacje, zapytaj jednego uczestnika, czy dobrze go zrozumiałeś, i zrób to samo z drugim. Spróbuj znaleźć wspólne sformułowanie dla obu stron. Istotę konfliktu należy sformułować językiem neutralnym. Na przykład: „Problem nie polega na tym, że Sasza chciał świeżego powietrza i on otwiera okno, ale Dimie jest zimno i cały czas zamyka okno, ale że ty, Sasza i Dima, nie możecie się zgodzić co do tego, jak często i na jaki okres czas powinien otworzyć okno.” Niezwykle ważne jest, aby próbować rozwiązać jeden konflikt na raz – poproś strony konfliktu, aby najpierw zajęły się jedną stroną problemu (efekt cebuli). „Problem nie polega na tym, że Olya ułożyła swoje rzeczy w taki sposób, że zajęła prawie cały stół, a Marina na nią nakrzyczała, ale że ty, Olya i Marina, nie macie jasnej umowy co do tego, kto jest uprawniony do tego, jak dużo miejsca na stole i gdzie jest granica. Znalezienie przyczyny. Przede wszystkim dowiedz się, co doprowadziło do konfliktu i co go poprzedziło. Nie pozwól, aby dzieci zaczęły się kłócić („To nieprawda, ona zaczęła pierwsza!”). Najważniejsze, że wyrażają oba punkty widzenia. Na pierwszym etapie wyjaśnij i pomóż dzieciom określić, co tak naprawdę się wydarzyło – od „cały czas mi przeszkadzała” do „dotknęła mojego łokcia podczas pisania”). Następnie podsumuj wypowiedzi każdego uczestnika. Jeśli nikt nie odniósł obrażeń, nie ma potrzeby filtrowania prawdy ze wszystkiego, co się mówi. Najwyraźniej nadal nie ma obiektywnej prawdy. Wyjaśnij to dzieciom. Każdy z nich doświadczył tej sytuacji na swój sposób i taka jest dla nich rzeczywistość. To jest jego prawda. W przypadku odniesienia obrażeń należy także wysłuchać świadków, zająć stanowisko i stanąć po stronie ofiary. Zidentyfikuj uczucia. Ten punkt jest niezwykle ważny, ponieważ uczucia dzieci odgrywają decydującą rolę. Zapytaj każdego uczestnika po kolei, jak się czuł podczas bójki lub kłótni i jak się czuje teraz. Następnie podsumuj to, co zostało powiedziane i poproś dzieci, aby zrobiły to samo. Upewnij się, że naprawdę się słuchają i wczuwają się w swoje uczucia. W niektórych przypadkach dzieciom może być trudno zidentyfikować swoje uczucia. Więc nie skupiaj się na tym. Znaleźć rozwiązanie. Skuteczność analizy konfliktu zależy od jej wyniku. Propozycje możliwych rozwiązań powinny pochodzić bezpośrednio od samych stron konfliktu, bo to one będą musiały je wdrożyć. Tylko oni mogą określić, czy podjęta decyzja odpowiada ich pragnieniom i potrzebom. Pierwszym krokiem w tym kierunku jest zbieranie propozycji. Najlepiej zrobić to w formie burzy mózgów (wszelkie pomysły bez krytyki). Nauczyciel zapisuje na kartce pytanie: „Co powinniśmy zrobić?” i zapisuje wszystkie odpowiedzi, bez względu na to, jak śmieszne lub nierealistyczne mogą być. Zachęcaj uczestników do kreatywności i wyrażania swoich pomysłów. Jeśli czyjaś wina jest jasna i nie ulega wątpliwości, najpierw zapytaj tego ucznia, co sugeruje. Może warto najpierw zadać pytania: „Czego chcesz dla siebie?” Czego chcesz od kogoś innego? Co możesz mu zaoferować? Drugim krokiem jest ustalenie, na jakie propozycje zgodziłyby się obie strony. Można tego dokonać poprzez zapoznanie się z listą wszystkich propozycji i skreślenie tych, z którymi jedna lub druga strona się nie zgadza. Spośród tych, które nie zostały przekreślone, strony konfliktu wybierają jedną lub więcej propozycji, które mogą zostać zaakceptowane. Trzeci krok. Musisz zadbać o to, aby rozwiązanie było realistyczne i wyważone. Jeśli jedna ze stron konfliktu ucierpiała fizycznie, psychicznie lub finansowo, rozwiązanie musi przewidywać jakąś rekompensatę w tej czy innej formie. Zapytaj obie strony: „Więc nie przeszkadza ci to? Lub „Czy zgadzasz się z tą decyzją?” Na koniec rozmowy należy sformułować rozwiązanie odpowiadające pragnieniom i.