Od autora: Esej na temat irracjonalnych przekonań, opublikowany na mojej stronie i w blogosferze. Uczucie niepokoju, poczucie, że nie ma się czasu. nie dajesz sobie rady, za mało się starasz, nie wykorzystujesz wszystkich możliwości, że nie wszystko idzie tak, jak powinno, że nie osiągasz celów, które powinieneś osiągnąć – to wszystko i wiele innych przykrych sytuacji doświadczenia są typowe dla osób zgłaszających się do psychoterapeuty. W dzieciństwie wielu osobom często mówiono: „Istnieje takie słowo, jak «musi»!” Wystarczy pamiętać, jak mocno jakaś wewnętrzna, kochająca wolność część osobowości opierała się temu „powinno”, aby zrozumieć, że to „powinno” prawdopodobnie nie jest czymś wrodzonym danej osobie od samego początku. Za każdym razem, gdy słyszę, jak ktoś mówi „muszę”, no cóż, na przykład: „Muszę odnieść sukces w życiu” – mówi młody człowiek, którego dręczą trudności w skupieniu się na pracy i problemy w budowaniu udanej kariery w określonego pola działania. Dlatego za każdym razem, gdy to słyszę, pytam: „Do kogo?”. Zwykle w odpowiedzi na tak bezpośrednie i konkretne pytanie osoba doświadcza lekkiego zamętu i otępienia. Albo odpowiada: „No a komu? Jestem to winien sobie…”. Ale jak możesz być wdzięczny samemu sobie? Możesz chcieć czegoś dla siebie. Albo nie chcę. A poczucie obowiązku jest zawsze skierowane w stronę innej, jakiejś zewnętrznej i znaczącej postaci. W psychologii akademickiej istnieją dwa takie pojęcia: motywacja zewnętrzna i motywacja wewnętrzna. W zasadzie prawie wszystko jest jasne z nazw. Motywacja zewnętrzna w życiu człowieka wyraża się w tym, że wykonuje on jakąkolwiek działalność w oparciu o pewnego rodzaju wzmocnienie zewnętrzne. Aby dziecko mogło czytać książki, rodzice obiecują kupić mu konsolę do gier. Dziecko wprawdzie czyta, czasami angażuje się w sam proces, odnajdując w nim coś interesującego, ale generalnie ta aktywność jest uwarunkowana oczekiwaniem obiecanej za nią nagrody. Oczywiście granice w wychowaniu są potrzebne; nie znając granic i granic, dziecko odczuwa znacznie więcej niepokoju niż wolności. Motywacja wewnętrzna charakteryzuje się tym, że człowiek sam na własną prośbę angażuje się w jakąkolwiek działalność, odnajdując w niej jakiś znaczący sens dla siebie. A wtedy przyjemność nie pochodzi z jakiejś nagrody, ale z samego procesu. E.T.A najprawdopodobniej miał na myśli coś podobnego. Hoffmana: „W życiu trzeba robić tylko to, co przychodzi łatwo, ale robić to z całych sił”. Niektórzy rodzice, którzy przychodzą na spotkania ze swoimi „problematycznymi” nastoletnimi dziećmi, czasami obrażają się na mnie, gdy zaczynam im mówić, że problem nieposłuszeństwa i nieprzestrzegania zasad przez ich dzieci często nie leży po stronie dzieci, ale zasady, które dla nich wymyślili. Rodzice często „wyprzedzają lokomotywę” w swoim wychowaniu i starają się narzucić dzieciom swój obraz świata i swój system wartości. Wydaje im się, że to najkrótsza droga do szczęścia dla ich dzieci. Przecież popełnili już w życiu błędy i wiedzą, jak ich dzieci mogą ich uniknąć. Wystarczy przyjąć to na wiarę i od razu zacząć realizować „właściwy” plan życia, podążać najkrótszą i najpewniejszą drogą do szczęścia, opartą na doświadczeniach naszych ojców. Ale dzieci często same muszą popełniać te błędy. Tylko potykając się i popełniając błędy, uczymy się. I być może te błędy będą ich pierwszą naprawdę niezależną akcją. Stąd bierze się wiele konfliktów dziecko-rodzic. Notabene, opresyjne przekonanie „musi mi się w życiu udać” młodego człowieka z powyższego przykładu, jak się okazało, było pożegnalnymi słowami jego matki, które słyszał wielokrotnie w dzieciństwie. Kiedy zaczęliśmy pracować w terapii nie nad tym, co według niego powinien, ale nad tym, czego chciał, jego stan zaczął się poprawiać. Pod wieloma względami wszyscy żyjemy w społeczeństwie triumfującej motywacji zewnętrznej. Wielu ludzi spędza całe życie, biegnąc niczym wiewiórki w kole, za tym, co „powinni”. Za to, co „konieczne”. Kiedy byłem dzieckiem, wystarczała mi prosta zabawka, żeby mnie uszczęśliwić. Starzeje się i dorastam z tobą.