Koledzy, jak często przychodzą do was „tylko” niegrzeczni ludzie, oprócz oczywistych niedociągnięć? Burowie? Agresorzy? Przynajmniej w mojej praktyce było ich wystarczająco dużo. Ich liczba jest niestabilna, ale w ciągu ostatniego półtora roku liczebność tej populacji, moim zdaniem, zauważalnie wzrosła. Przede mną siedzi dziewczyna, mniej niż 30 lat, załamująca ręce (ale nie jak ospałe młode damy Turgieniewa, ale z brutalnym wyrazem twarzy), oczami płonącymi ponurą nienawiścią, biegającymi po ścianach gabinetu, a czasem zatrzymującymi się na mnie. Dziewczyna prosi: „W ogóle kompletna dupa...”, „Kryzys x..news”, „Szef to dupa..ka”, „I jeszcze ten drań...”. W tym momencie oczy klienta zasnuwają się zasłoną łez. Ale nie na długo, miażdżąca nienawiść szybko ich wyczerpuje. Ogólnie rzecz biorąc, zerwaliśmy z młodym mężczyzną. Rozstali się źle, ale klasycznie – miał żonę, z którą „nie miał nic wspólnego” i z którą „żył tylko ze względu na dziecko”. Jak to najczęściej bywa, gdy żona odkryła „innego”, dokonano wyboru na korzyść tego pierwszego. Ale nie o to teraz chodzi, moja uwaga była skupiona na stylu przedstawienia problemu – z sesji na sesję, nawet po usunięciu objawu, prezentacja była tak niegrzeczna i brutalna, jak to tylko możliwe. "Cholera, jestem dobry! Po co mi to gówno...?? Podstawowe wykształcenie w zakresie nauk społecznych zawsze zmusza mnie do spojrzenia nie tylko na osobę z problemem, ale także na społeczeństwo, z którego pochodzi z tym problemem. A nasze społeczeństwo jest takie, jakie jest. Innymi słowy, nie tylko „jaki ksiądz, taka parafia”, ale także „jaki jest parafia”, taki jest klient. A czasem terapeuta, sądząc np. po chęci „uderzenia w smarka”, wyrażonej w jednej z lokalnych publikacji. Oczywiście „w ramach żartu”. Jak wiadomo, każda, nawet najbrzydsza obrona jest nadal adaptacją. Ku „przybyciu”, które wyznacza jego dominujące kierunki. Kurt Lewin argumentował kiedyś, że społeczne zachowania ludzi można najlepiej opisać w kategoriach interakcji między potrzebami jednostki a sposobami, w jaki otaczające je środowisko społeczne je zaspokaja lub frustruje (Lewin K. Dynamiczna Psychologia. Moskwa, 2001). W literaturze psychologicznej zjawisko to znane jest jako równowaga między wymaganiami a zasobami. Środowisko społeczne stawia przed człowiekiem określone wymagania związane z jego umiejętnościami zawodowymi, wymaganym od niego wysiłkiem, poziomem kontroli zewnętrznej i wzorcami zachowań. Zasoby obejmują zdolność danej osoby do sprostania tym wymaganiom. W przypadku jego pozytywnego oddziaływania z otoczeniem ujawnia się odpowiednie przystosowanie do aktywności. Napięcie i stres powstają na skutek pewnej niekonsekwencji: wymagania stawiane jednostce przekraczają możliwości jej spełnienia. Ogólnie rzecz biorąc, praktyka adaptacyjna jest szczególnym rodzajem relacji społecznych, który wiąże się z powstawaniem i funkcjonowaniem powiązań między jednostką a człowiekiem otoczenie społeczne, mające na celu maksymalną możliwą harmonizację tych relacji i wykorzystanie w tym celu różnych mechanizmów adaptacyjnych i dostępnych zasobów Tak się składa, że ​​stosunki społeczne, które rozwinęły się w dzisiejszych rosyjskich realiach, jednostka/grupa – środowisko społeczne, charakteryzują się znaczny stopień zagrożeń i ryzyka dla wszystkich uczestników. „Charakteryzuje się sytuacje realnego zagrożenia życia” – twierdzi słynny fizjolog I.P. Pawłow, - ponieważ nie ma dla nich gotowych, ustalonych ewolucyjnie programów adaptacyjnych. Nagłe, szokujące działanie zagrażających życiu stresorów, wrażeń niezwykłych pod względem siły i treści, powoduje ostry dysonans z dotychczasowymi doświadczeniami życiowymi jednostki. Aktywność organizmu następuje przy całkowitej mobilizacji rezerwy funkcjonalnej. Reakcja obronna realizowana jest według starożytnych mechanizmów biologicznych – antynocyceptywnej (występującej nieświadomie, często pozostającej niezauważonej – OK) i instynktownej. Zwiększa się próg wrażliwości na ból, wzrasta czujność i gotowość do podejmowania decyzji. Po krótkiej fazie katabolicznej (proces reakcji metabolicznychsubstancji, która polega na rozkładzie złożonych związków organicznych - O.K.) następuje hamowanie komórek korowych, chroniąc je przed zniszczeniem i promując procesy metabolizmu regeneracyjnego. Afektogenne zawężenie pola świadomości ogranicza napływ traumatycznych informacji i ułatwia ich ocenę poznawczą. Możliwy jest także jego głębszy rozpad (zaciemnienie). Zahamowanie często rozciąga się na układ pozapiramidowy, powodując uogólnioną hipokinezę, sztywność, podwyższenie progu wrażliwości na ból, aż do rozwoju zaburzeń konwersyjnych lub całkowitego unieruchomienia. Najpierw zwalniane są obszary podkorowe, a następnie kora nowa. Aktywność podkorowa ma pierwszeństwo przed aktywnością korową, a bezpośrednia aktywność niezwiązana z mową ma pierwszeństwo przed myśleniem opartym na mowie. Elementarny, „pozaosobowy” charakter ostrych reakcji stresowych, gwałtownie zwiększona afektywność, boleśnie żywe, wyobraźniowe doświadczenie bolesnych wspomnień - wszystko to tłumaczy się taką przewagą” (Pavlov I.P. Complete Works. L., 1949). stres sytuacja bezpośrednio zagrażająca zdrowiu i życiu charakteryzuje się stanem szoku, który następnie przekształca reakcje organizmu w kategorię ochronną, podczas której budzą się w człowieku pradawne instynkty obronne, które z kolei uruchamiają przede wszystkim narządy zmysłów i praca mózgu (obszarów korowych) sprowadzają się do zadań związanych z analizą bezpośredniej sytuacji, w której znajduje się jednostka, i to w najbardziej schematycznej formie („jest zagrożenie – nie ma zagrożenia”, „czarno-biały”, „przyjaciel – wróg”). Takie reakcje są charakterystyczne dla stanów nazywanych w psychiatrii „patologią mentalną walki”. Według badań neuropsychiatrycznych intensywny i długotrwały uraz psychiczny często prowadzi do głębokich zmian osobowości i powoduje procesy organiczne w ośrodkowym układzie nerwowym i narządach wewnętrznych. Ponadto uraz psychiczny (dosłownie uszkodzenie psychiczne) może być spowodowany nie tylko wpływami zewnętrznymi dostępnymi dla doświadczenia zmysłowego, ale także wieloma innymi wpływami środowiska ukrytymi przed bezpośrednią oceną poznawczą lub ignorowanymi przez jednostkę. Według E.V. Snedkova „czynniki egzogenne działają na człowieka pośrednio, poprzez jego biologiczne mechanizmy adaptacyjne. Nowe wewnętrzne struktury psychiki powstają poprzez asymilację struktur aktywności zewnętrznej; przyczyna zewnętrzna (causa externa) staje się wewnętrzna (causa interna). Istotą reaktywnych przemian psychobiologicznych w sytuacji bojowej jest zwiększenie swoistej odporności organizmu na działanie stresorów bojowych, utrwalenie w pamięci śladu umiejętności behawioralnych, które mają ogromne znaczenie dla zachowania życia i realizacji powierzonych zadań. Doskonałość specyficznej adaptacji do stresujących wpływów sytuacji bojowej wzrasta wraz z wydłużaniem się czasu przebywania w tych warunkach” (Snedkov E.V. Patogeneza i nosografia bojowej patologii psychicznej // Problemy rehabilitacji. 2001. nr 1. s. 46). Oznacza to, że osobowość dostosowując się do ekstremalnego środowiska, zaczyna postrzegać je jako rodzaj „normy” lub „zwykłego stanu”, do którego wykształciły się odpowiednie mechanizmy adaptacyjne. Oczywiste jest, że postrzeganie środowiska jest wrogie grożenie powoduje reakcje zaradcze jednostki, które z reguły mają charakter destrukcyjny, brutalny, jest to agresja i/lub ucieczka. Jak wiadomo, Erich Fromm zidentyfikował właśnie takie reakcje, jako odpowiednie praktyki adaptacyjne w warunkach istotnych zagrożeń. „W istocie wszystkie sytuacje, które prowokują i podniecają do zachowań agresywnych, charakteryzują się jedną wspólną cechą: stanowią zagrożenie dla żywotnych interesów. Zatem mobilizacja agresji w odpowiednich obszarach mózgu następuje w imię życia, jako reakcja na zagrożenie życia jednostki i gatunku; oznacza to, że agresja o podłożu filogenetycznym występująca u ludzi i zwierząt nie jest czymś.