Od autorki: Elena Nikolaevna Tuzikova. (Gestalt Gestalt. Journal of Science and Practical. 2005, nr 1, s. 71-83. Moskwa) Odpowiedzialność i terapia Gestalt W tym artykule chciałam link, łącząc elementy psychologicznej mozaiki zwanej „GT i odpowiedzialność”, których zgromadziłem całkiem sporo, aby ułożyć je w jakiś całościowy obraz dla mnie, a być może także dla Ciebie. Temat odpowiedzialności przenika cały proces psychoterapii i nie jest to przypadek. Odpowiedzialność zawarta jest w systemie podstawowych zasad GT-i: istotność – świadomość – odpowiedzialność (K. Naranjo). Jednym z celów GT jest przywrócenie klientowi odpowiedzialności za swoje życie. To jest fundament dalszych zmian u klienta w psychoterapii. Odpowiedzialność wiąże się z kontrolą i zarządzaniem własnym życiem. Centrum kontroli może być zewnętrzne (inni ludzie, struktury, siły zewnętrzne) i wewnętrzne (sama osoba). Unikanie odpowiedzialności polega na przekazywaniu kontroli nad swoim życiem okolicznościom zewnętrznym lub innym osobom. Istnieje związek między zdrowiem psychicznym człowieka i jego zdolność do wzięcia odpowiedzialności za całe moje życie. Wiele problemów nerwicowych człowieka wiąże się z nieumiejętnością wzięcia odpowiedzialności za siebie. Przykładowo stanom depresyjnym klientów często towarzyszy poczucie beznadziejności, bezradności: „Nie mogę nic zmienić, nie ma sensu nic robić – tak czy inaczej. nic ode mnie nie zależy, ja o niczym nie decyduję, nie mogę”. Oznacza to, że nie jestem odpowiedzialny za sytuację i nie mogę w żaden sposób wpływać na to, co się dzieje, nie mogę działać we własnym interesie. Następuje tu zniszczenie związku pomiędzy tym, co człowiek robi, a rezultatami tych działań. Następuje utrata osobistej odpowiedzialności. Unikając odpowiedzialności, człowiek automatycznie wpada w pozycję ofiary, obiektu oddziaływania sił zewnętrznych. Odmawia możliwości świadomego wpływania na swoje życie, budowania go według własnych życzeń. Choć klient wierzy, że jego sytuacja i jego problem są spowodowane przez kogoś innego lub jakąś zewnętrzną siłę, nie ma on motywacji, nie ma pragnienia zmiany siebie. Czym jest odpowiedzialność Pojęcie „odpowiedzialności” jest pojęciem niejednoznacznym. Tradycyjne, społecznie akceptowane rozumienie odbiega od jego znaczenia w terapii Gestalt. W naszej kulturze powszechne jest mieszanie lub zastępowanie różnych rodzajów odpowiedzialności. Ponieważ w procesie psychoterapii biorą udział dwie strony, chciałbym wiedzieć, w jakim stopniu klient i terapeuta mówią o tym samym, gdy pojawia się kwestia odpowiedzialności. Co oznacza każdy z nich? Dlaczego na drodze do przyjęcia odpowiedzialności przez klienta jest tak wiele pułapek? Spróbujmy to rozgryźć. Najpierw przyjrzyjmy się, jakie rodzaje odpowiedzialności istnieją, jak istnieją i są ze sobą powiązane. a) Rodzaje odpowiedzialności w tradycyjnym znaczeniu. Społeczna (rola) Najczęściej pojęcie odpowiedzialności kojarzone jest z poczuciem obowiązku. W literaturze poświęconej oświacie znalazłem następującą definicję: „odpowiedzialność to cecha wolicjonalna, która odzwierciedla skłonność jednostki do przestrzegania w swoim zachowaniu ogólnie przyjętych norm społecznych, do wypełniania swoich obowiązków oraz chęć zdawania przed społeczeństwem sprawozdań ze swoich działań i on sam.” Odpowiada to odpowiedzialności społecznej (roli). Tutaj człowiek niejako odgrywa rolę w przedstawieniu, musi działać i żyć zgodnie z regułami swojej roli. „Nasze życie to gra, a ludzie w nim występujący to aktorzy”. Każda osoba musi jednocześnie pełnić różne role. Na przykład w roli żony muszę robić jedno, w roli matki – co innego, w roli nauczyciela – trzecie, w roli obywatelki państwa – czwarte itd. Mogą zaistnieć sytuacje, w których to, co jest odpowiedzialne w jednej roli, może być nieodpowiedzialne w innej. Na przykład pracownik przedsiębiorstwa może być bardzo odpowiedzialny w tej roli i pracować na rzecz przedsiębiorstwa przez wszystkie godziny pracy i poza pracą. Jednocześnie będzie nieodpowiedzialny wobec swojej rodziny - żony, dzieci, ponieważ nie będzie mógł uczestniczyć w rodzinieżycie, wychowywanie dzieci. Nie będzie miał na to czasu i energii, a może nawet ochoty. Rodzi to pytanie o nasze wartości i priorytety. Która rola jest ważniejsza, znacząca? Która rola w tym momencie wysunie się na pierwszy plan i stanie się swego rodzaju „figurą”? Zależy to od wyboru danej osoby, ale nie zawsze. Czasami może to być wybór bez wyboru. Weźmy na przykład sytuację związaną ze służbą wojskową. Jeśli młody człowiek pasuje wiekiem, stanem zdrowia itp. w rolę poborowego, wtedy nim się staje. Rola obywatela państwa staje się priorytetowa. Stanowisko odpowiedzialności społecznej jest z jednej strony dość wygodne, ponieważ z góry wiadomo, jak się zachować w swojej roli. Z drugiej jednak strony może blokować dostęp do prawdziwych pragnień i potrzeb danej osoby. Osobowość ze swoimi unikalnymi cechami, cechami i zdolnościami staje się drugorzędna. Rola jest ważniejsza niż osoba ją pełniącą. Było to szczególnie widoczne w czasach ZSRR, kiedy najważniejsza była idea, moralność, obowiązek wobec partii i społeczeństwa. Mały człowiek jako osoba nie miał sam w sobie żadnej wartości. Jego wartość zależała od tego, jak radzi sobie z obowiązkami wynikającymi z jego roli. Uczucia towarzyszące odpowiedzialności społecznej to poczucie winy, wstyd i strach. Uczucia te mają fundamentalne znaczenie dla zachowania odpowiedzialności społecznej. Jeśli ktoś nie dopełnił swojego obowiązku, nie dopełnił swoich obowiązków, jest winny i może zostać ukarany. Ten rodzaj odpowiedzialności jest korzystny dla państwa, wychowuje się go od dzieciństwa i jest wygodnym środkiem manipulacji i kontrolowania ludzi. Odpowiedzialność za wybór Innym rodzajem odpowiedzialności jest odpowiedzialność za wybór. Każdego dnia, w każdej godzinie naszego życia stajemy przed sytuacjami, w których dokonujemy wyboru. Można powiedzieć, że żyjemy ciągle wybierając: wstać rano czy dalej spać, napić się herbaty czy kawy, ćwiczyć czy nie, wyjść gdzieś czy zostać w domu itp. W tej chwili decydujesz się poświęcić swój czas na czytanie ten artykuł lub wydać go na coś innego. Wybieramy nie tylko jak działać, ale także jak się czuć. Nasz stosunek do wydarzeń, które nam się przydarzają, determinuje nasze uczucia. W życiu nie zawsze toczy się gładko, zdarzają się choroby, straty i nieszczęścia. Możemy być niezadowoleni ze swojego zdrowia, wyglądu, rodziny, wykształcenia, wynagrodzenia itp. Jest wiele rzeczy, z których nie jesteśmy zadowoleni i których nie możemy zmienić. Nie oznacza to jednak, że w tym przypadku nie mamy wyboru. Nawet w najbardziej beznadziejnych sytuacjach wciąż mamy wybór, co czujemy w związku z tym, co się dzieje lub wydarzyło. Mamy wybór: pozwolić, aby okoliczności nas złamały, wpędziły w depresję lub wykorzystały je jako odskocznię w naszym osobistym rozwoju. Jest przypowieść o dwóch żabach złapanych w dzbanku mleka. Jedna skrzyżowała nogi, opadła na dno i utonęła. Druga zaczęła się poruszać, szukać wyjścia, ubijała łapami kawałek masła, odepchnęła się od niego i wyskoczyła na wolność. Różne postawy oznaczają różne rezultaty, aby nie wybierać, wielu unika odpowiedzialności za wybór w stronę odpowiedzialności społecznej, kryje się za poczuciem obowiązku, za niepisanymi zasadami – introjekcjami. Mówią: „Robię to, bo muszę”. Odbywa się to z wielu powodów. Jedna z nich jest taka, że ​​wybierając jedną z masy możliwości, tracimy resztę, rezygnujemy z czegoś. Decydując się na szkolenie, rezygnuję z możliwości wyjścia na wycieczkę, do teatru, spędzenia dnia z rodziną, przeczytania książki itp. Nawet jeśli jesteśmy odpowiedzialni za daną rolę, musimy wybrać, która rola jest dla nas w danej chwili najważniejsza. Zdarza się, że ludzie tkwią w sytuacji wyboru, bo nie mogą niczego odmówić. Wybór miejsca wyjazdu na wakacje zajmuje tak dużo czasu, że w rezultacie wakacje się kończą, a Ty nie masz wyboru, czy iść do pracy. Jak osioł, który zdechł z głodu, stojąc między dwoma stogami siana. Nie mogłam się zdecydować, który zjeść. To sposób na niezaspokojenie swoich potrzeb, posiadanie wielu możliwości. Kolejnym powodem jest obawa przed popełnieniem błędu, dokonaniem złego wyboru. Odpowiedzialność za wybór oznacza, że ​​człowiekw stanie sam wybrać, jak go leczyć, co robić, co robić, a czego nie robić w każdej konkretnej sytuacji. Sam dokonuje tego wyboru i jest za niego odpowiedzialny. Jeśli człowiek nie chce dokonać wyboru, jest to także jego wybór. Odpowiedzialność społeczna i odpowiedzialność za wybór mogą być wobec siebie przeciwstawne i wykluczać się. Na przykład w sytuacji wyborów. Ze stanowiska odpowiedzialności społecznej powinienem pójść głosować. To może również pasować do mojego wyboru. Potem miałem szczęście i moją sieć społecznościową. otv i otv do wyboru są ze sobą w harmonii (zgodzie). Z drugiej strony mogę świadomie zdecydować, że nie pójdę. Byłoby to odpowiedzialne z pozycji wyboru i nieodpowiedzialne ze stanowiska odpowiedzialności społecznej. Odpowiedzialność osobista (autorska) Innym rodzajem odpowiedzialności jest odpowiedzialność osobista. Oznacza uznanie, że moje działania, myśli, uczucia są mojego autorstwa, jestem ich autorem. Na pierwszy rzut oka jest to już oczywiste. Ale to nie jest takie proste. W naszym społeczeństwie panuje tendencja do dzielenia uczuć na dobre i złe. Dobre uczucia to miłość, radość, satysfakcja, duma itp. Można je okazywać i jest to normalne doświadczenie. Złe uczucia - wstyd, poczucie winy, złość itp. Te uczucia nie są przyjemne, zwykle się ich unika i ukrywa. Często w rozmowie można usłyszeć następujące zwroty: „Złościsz mnie. Obraził mnie. Sprawiłeś, że się zmartwiłem itp.” Wygodnie jest obwiniać innych ludzi za swoje społecznie odrzucone uczucia, aby przenieść za nie odpowiedzialność na osoby wokół ciebie. (Jest to także sposób manipulowania innymi, wywołując u nich poczucie winy). Unikanie osobistej odpowiedzialności wiąże się także z unikaniem doświadczenia winy i wstydu, co. strach przed karą. Wszystkie te uczucia wiążą się z zewnętrzną oceną moich działań, działań - mojego życia. Jeśli zabrałem się za coś i to „coś” wyszło kiepsko lub w ogóle nie wyszło, to towarzyszy temu poczucie winy i wstydu. Aby nie spotkać się z tymi uczuciami, musisz: albo zrobić „dobrze”, albo nie robić tego wcale, albo nie brać odpowiedzialności za wynik, jeśli porównasz, jak poczucie winy i strach doświadczane przez ludzi wpływają na akceptację różnych rodzajów odpowiedzialności, otrzymujesz następujące... Poczucie winy jest przeszkodą w przyjęciu osobistej odpowiedzialności i odpowiedzialności za wybór.. W przypadku odpowiedzialności społecznej, wręcz przeciwnie, wzmacnia się poczucie winy i strach, ten rodzaj odpowiedzialności pomaga zachować osoba pełniąca rolę społeczną. Odpowiedzialność osobista może również kolidować z odpowiedzialnością społeczną. Na przykład ludzie mogą rozpoznać autorstwo swoich nielegalnych działań (morderstwo, przemoc, kradzież itp.), tj. być osobiście odpowiedzialni, ale to nie czyni ich odpowiedzialnymi społecznie, ponieważ dopuścili się tych czynów. b) Odpowiedzialność w terapii Gestalt Zbliżyliśmy się do momentu, w którym w końcu zrozumiemy, co mamy na myśli, mówiąc o odpowiedzialności w terapii Gestalt? Jak to ujął John Enright: „Bycie odpowiedzialnym oznacza po prostu uznawanie swoich działań za własne. Zrobiłem coś i ani okoliczności, ani moja nieświadomość, ani los, ani presja społeczna nie zmusiły mnie do tego, nie mówiąc już o moim szefie, żonie i dzieciach. Tego rodzaju presja oczywiście wpływa na moje zachowanie, ale to ja sam rozważam i wybieram, którym wpływom przywiązuję większą wagę. W przeciwnym razie decyduję się nie ważyć i nie wybierać, to znaczy wolę nie widzieć, że mam wybór. Oznacza to, że w istocie odpowiedzialność jest tutaj połączeniem odpowiedzialności osobistej (autorskiej) i odpowiedzialności za wybór. Nie wiąże się z poczuciem obowiązku, zobowiązań i nie implikuje winy ani kary. F. Perls także oddzielił (oddzielił) pojęcie odpowiedzialności od pojęć obowiązku i winy. Niemniej jednak fakt, że dla klienta odpowiedź często kojarzy się z poczuciem winy i wstydem, jest jednym z powodów, dla których unika jej przyjęcia. Odpowiedzialność w terapii Gestalt to świadomość, że moje myśli,uczucia i działania są wynikiem mojej wewnętrznej aktywności i są uruchamiane i kontrolowane przeze mnie. Są efektem mojego własnego wyboru. Nasuwa się tu sprzeczność, która jest kolejnym powodem, dla którego klient nie bierze odpowiedzialności za swoje uczucia. Wiele procesów wewnętrznych i reakcji emocjonalnych zachodzi nieświadomie. Osoba widzi tylko wynik, reakcję na jakieś wydarzenie. Nie rozumie, co dzieje się w środku, nie zdaje sobie sprawy, jaka jest jego rola w zapewnieniu, że reakcja będzie właśnie taka. Jeśli nie ma zrozumienia, osoba reaguje na to, co dzieje się automatycznie. Nie ma poczucia, że ​​to on sam wybiera, jak zareaguje. Jeśli nie mam świadomości, że to robię, jak mogę być za to odpowiedzialny? Nie ja wybierałam – nie jestem za to odpowiedzialna, dlatego w terapii Gestalt tak dużą wagę przywiązuje się do procesu uświadamiania sobie tego, co dzieje się z klientem. W trakcie procesu klient ma możliwość zobaczenia środkowej części procesu. Oznacza to, że należy zdać sobie sprawę, że wynik (uczucia, reakcja emocjonalna na wpływ) zależy w dużej mierze od tego, jak dana osoba postrzega wydarzenie. Potwierdza to fakt, że różni ludzie odmiennie postrzegają te same zdarzenia. To właśnie świadomość swoich wewnętrznych procesów pozwala klientowi wydostać się z błędnego koła automatycznych doświadczeń i przekonać się, że ma wybór, co zrobić, inaczej zareagować. Przecież tylko uświadamiając sobie tu i teraz (istotność) tego, co się ze mną dzieje, co czuję, czego chcę (świadomość), mogę dokonać wyboru, który uznam za swój własny (odpowiedzialność). Mechanizmy obronne wspierające unikanie odpowiedzialności Ludzie są bardzo kreatywni w znajdowaniu sposobów na unikanie odpowiedzialności. Zastanówmy się, jakich neurotycznych mechanizmów używają w tym przypadku. Introjekcja Każdy człowiek od dzieciństwa ma mnóstwo postaw, zasad, które mówią, co można zrobić, z kim, jak, kiedy i gdzie, a co nie jest dozwolone, co jest dobre i dobre. co jest złe itp. d. Introjekci to ramy, niepisane zasady funkcjonowania w różnych rolach społecznych, skąd pochodzą introjekty, znane jest z rodziny, szkoły, rodziców, nauczycieli, przyjaciół, krewnych i ideologii naszego państwa. Sam proces introjekcji jest niezbędny dla człowieka. Pomaga (a czasami utrudnia) zrozumienie, jak przetrwać w tym złożonym świecie. Istnieją introjekty, które integrują się z osobą i stają się jej częścią. Są zgodne z jego wewnętrznym światem. Istnieją jednak postawy, które są sprzeczne z uczuciami i pragnieniami danej osoby. Wtedy pojawia się warunek, który nazywamy konfliktem intrapersonalnym. Kiedy dusza i ciało krzyczą: „Chcę”! A mózgi mówią: „Nie możesz”. Albo mózgi mówią: „Musimy”. A to „powinno” po prostu powoduje chorobę (psychosomatyka). W terapii Gestalt koncepcja odpowiedzialności jest bezpośrednio związana z wyborem. Odpowiedzialność oznacza, że ​​wybór należę do mnie. Jeśli rozważymy odpowiedzialność z perspektywy teorii Ja, to funkcja EGO odpowiada za wybór, a problemy odpowiedzialności wiążą się z naruszeniami tej funkcji. EGO działa w oparciu o informacje otrzymane z ID i OSOBOWOŚCI. Introjekty są częścią funkcji OSOBOWOŚĆ. Introjeki kształtują nasze rozumienie świata, często je zniekształcając. Są potężnymi filtrami percepcji. Za postawami nabytymi w dzieciństwie człowiek wycofuje się w stronę odpowiedzialności społecznej (roli), w której uczucia i pragnienia nie są ważne. Ważne jest, aby robić to, co musisz, co jesteś zobowiązany, co ci wolno. Często nie rozumie, czy robi coś, bo tego chce, czy dlatego, że „tak ma być”. Przykładowo u jednego z klientów wpojono nam od dzieciństwa postawę: „Mama wie najlepiej. Nie możesz sprzeciwiać się mamie. W efekcie matka nieustannie ingeruje w jej życie rodzinne, w relacje z mężem, dzieckiem, zarządza jej życiem. Kobieta nie widzi wyjścia. Dopóki ten introjekt będzie częścią jej przekonań (OSOBOWOŚĆ), nie będzie w stanie zmienić sytuacji i przejąć kontroli nad swoim życiem. Introjekty nakładają ograniczenia na kreatywnośćurządzenie Im bardziej człowiek koncentruje się na swoich introjektach, dewaluując własne uczucia i pragnienia, tym bardziej rygorystyczne są ramy, w których się znajduje, tym mniej ma wolności wyboru. Często nawet nie zdaje sobie sprawy, że ma wybór. Projekcja to bardzo wygodny sposób na uniknięcie odpowiedzialności. To, że nie wszystko w moim życiu się udaje, albo prawie wszystko się nie udaje, wynika z tego, że winni i odpowiedzialni są inni ludzie, okoliczności i państwo. Gdyby nie oni, wszystko byłoby dla mnie w porządku. Nie mam z tym nic wspólnego. Tutaj odpowiedzialność za to, co się dzieje, za swoje uczucia zostaje przeniesiona na innych ludzi, na świat zewnętrzny. Osoba uważa się za ofiarę, pasywny obiekt. Chociaż często sytuacje, które przynoszą cierpienie danej osobie, są przez niego inicjowane, choć nieświadomie. To sposób na ucieczkę od poczucia winy, wstydu, strachu, przyznanie się do błędów i uniknięcie kary. Fuzja Mechanizm ten wynika z faktu, że dana osoba ma trudności z identyfikacją swoich uczuć i zidentyfikowaniem z nich dominującego. Jest to naruszenie funkcji ID. Ponieważ dana osoba ma niewielką wrażliwość na własne uczucia i pragnienia, może je pomylić z uczuciami i pragnieniami innych ludzi. Połączenie może dotyczyć osoby (partnera), uczucia, choroby, roli itp. Jeśli weźmiemy łącząc się w relacje, wtedy otrzymujemy co następuje. Granice są zamazane. Zacierają się różnice pomiędzy „ja” i „nie ja”. Nie jest jasne, za co odpowiadam ja i za co odpowiada osoba, z którą się łączymy. Nie jest jasne, czy jest to uczucie moje, czy mojego partnera. Czy tego właśnie chcę, czy wynika to z chęci dopasowania się do wybranej roli. Jeśli nie uznaję pragnień i uczuć za swoje, to trudno mi przyjąć za nie odpowiedzialność. Często obserwuje się relacje fuzyjne pomiędzy mężem i żoną, rodzicami i dzieckiem. W biznesie – pomiędzy szefem a podwładnym. Jak piszą o tym Polsterowie: „Fuzja to rodzaj gry, w której „przykuci” wspólnicy zawierają „umowę”, aby się nie kłócić”. Satysfakcja z takich związków jest niewielka, ponieważ ignorowane są własne pragnienia. Utrata kontroli (odniesienie do szczególnego stanu), amnezja (u alkoholików). Ten typ odmowy odpowiedzialności opisuje Irvin Yalom w Psychoterapii egzystencjalnej. Polega ona na tym, że człowiek chwilowo wchodzi w szczególny stan irracjonalny („nie byłem sobą”), w którym „wydaje się, że zyskuje prawo do nieodpowiedzialnego postępowania, gdyż nie jest w stanie wytłumaczyć się nawet przed samym sobą ze swojego zachowania. ” Przykładem może być sytuacja zaników pamięci u alkoholików, kiedy po upiciu się i agresywnym zachowaniu następnego dnia nie pamiętają nic z wczorajszego oburzenia. "Niczego nie pamiętam. Wymyśliłeś wszystko. To nie byłem ja. Jest to unikanie odpowiedzialności, świadomość swoich działań. c) Odpowiedzialność dla terapeuty Gestalt. Dochodzimy teraz do bardzo ważnego pytania, czym jest odpowiedzialność dla terapeuty Gestalt. Za co jest odpowiedzialny w swojej pracy z klientem, a za co nie? Często problemy w relacjach, które pojawiają się z klientami, wiążą się z nieprzestrzeganiem granic w procesie interakcji z innymi. Dlatego też do obowiązków terapeuty podczas sesji należy wyznaczanie własnych granic, respektowanie granic klienta oraz identyfikowanie w trakcie sesji momentów, w których granice kontaktu zostają naruszone. Obejmuje to odpowiedzialność za realizację kontraktu terapeutycznego: przybycie we właściwe miejsce o właściwym czasie, przebywanie z klientem przez ustalony czas itp. Oznacza to, że terapeuta jest odpowiedzialny za utrzymanie ram (granic) sesji terapeutycznej. Terapeuta „pracuje sam”, on sam, jego stan psychiczny jest narzędziem psychoterapii. To, co czuje, widzi, jak reaguje na to, co dzieje się na sesji, jest cenne dla terapii. Jak o tym pisali Polsterowie: „...Korzyść z doświadczeń samego terapeuty przewyższa wszelkie efekty interwencji terapeutycznej. …Nie tylko przekazuje informację zwrotną, ale staje się pełnoprawnym uczestnikiem powstawania nowych doświadczeń…” Dlatego tak ważne jest, aby terapeuta był „w dobrym stanie”.co to oznacza dla terapeuty Gestalt? Przede wszystkim bądź wrażliwy na siebie i bądź świadomy tego, co dzieje się ze mną podczas sesji, co robię i dlaczego Terapeuta nie odpowiada za uczucia klienta, za jego sposób radzenia sobie z własnym życiem. Ale jest odpowiedzialny za własne uczucia i reakcje na klienta, za własne sposoby interakcji z klientem, za umiejętność nawiązywania kontaktu (F. Perls). Terapeuta, jak każdy człowiek, „pochodzi z dzieciństwa, ”od rodziny. Ma swój własny zbiór traumatycznych wydarzeń, niekonstruktywnych relacji, cały magazyn puszek doświadczeń i niedokończonych gestaltów. Zakłada się, że podczas szkolenia terapeuta przejdzie wymaganą liczbę godzin terapii osobistej i grupowej i uprzątnie cały ten gruz. . Ale każdy „rośnie” w swoim własnym tempie. Każdy ma swoją liczbę i rozmiar „szkieletów w szafie”. Nielicznym osobom wystarczą godziny terapii osobistej zawarte w programie. Dlatego odpowiedź widzę w uporządkowaniu swojej duszy. Oznacza to, że poznaj swoje słabości i przepracuj własne problemy psychologiczne w terapii osobistej. W przeciwnym razie problemy intrapersonalne terapeuty zakłócają (spowalniają) terapię. Można mówić o następującym schemacie: „Rybak wyczuwa rybaka z daleka”. Klienci często przychodzą do terapeuty z problemami podobnymi do tych, które są dla terapeuty drażliwym punktem. To jest punkt przeszkody. Wtedy terapeuta albo to ignoruje, nie patrzy na to wprost, omija bolesny punkt klienta, bo sam tam odczuwa ból, albo rozwiązuje własne problemy kosztem klienta. Istnieje niebezpieczeństwo ugrzęźnięcia w związkach przeciwprzeniesieniowych, nie będąc ich świadomym. Jeśli chodzi o nowe doświadczenia, to terapeuta może dać klientowi doświadczenie początkowego szacunku, traktując siebie jako „osobę znaczącą”. Często dopiero podczas sesji z terapeutą człowiek zaczyna zdawać sobie sprawę ze swojej wartości, zaczyna rozumieć, że jego uczucia i pragnienia są ważne. Zdarza się, że klienci wyposażają psychoterapeutę w możliwości, których on nie posiada. Tutaj ważne jest, aby zdać sobie sprawę ze swoich ograniczeń, tj. znać granice moich kompetencji – co mogę, a czego nie. Kolejny ważny punkt. To, co dzieje się z odpowiedzialnością w interakcji klient – ​​terapeuta, powtarza mechanizm podziału odpowiedzialności pomiędzy osobami w parze. Im większą odpowiedzialność bierze na siebie jedna strona, tym mniej druga. Im większa odpowiedzialność spoczywa na psychoterapeucie, tym mniejsza odpowiedzialność spoczywa na kliencie. Odpowiednio, im bardziej klient wchodzi w pozycję dziecka, oddając terapeucie władzę rodzica. Strategia ta utrudnia rozwój klienta i uniemożliwia mu samodzielne stawanie się odpowiedzialną osobą dorosłą. Dlatego podczas sesji terapeutycznej, gdy na powierzchnię wychodzą neurotyczne mechanizmy klienta i jego sposoby unikania odpowiedzialności, zadaniem terapeuty jest ich nie przeoczyć i uczynić je oczywistymi dla klienta. Tutaj odpowiedzialność trzeciorzędnika polega na przeniesieniu relacji na płaszczyznę „dorosły-dorosły” i przekazaniu klientowi jego części odpowiedzialności. Ter-t, „biegając przed klasą”, ciągnąc go za sobą, spowalnia proces dorastania u klienta. Można powiedzieć, że obowiązkiem ter-t jest stawianie interesów klienta na pierwszym planie. Dlatego będąc szczerym wobec klienta, klient wybiera stopień swojej otwartości, wybiera sposób przedstawienia i przekazania klientowi tego, co widzi. Ważne jest, aby informacje otrzymane przez klienta i informacja zwrotna od terapeuty nie niszczyły klienta, ale przyczyniały się do jego postępów w terapii. W trakcie terapii zwiększa się obszar świadomości klienta i poszerzają się granice odpowiedzialności że klient po uświadomieniu sobie swoich problemów zaczyna zmieniać Twoje życie, jednak nie zawsze tak jest. Zdarza się, że jest duża świadomość, ale mało zmian. Tutaj możemy mówić o podziale obszarów odpowiedzialności. Terapeuta jest odpowiedzialny za wspieranie procesu świadomości klienta podczas terapii, a terapeuta jest odpowiedzialny za to, jak radzi sobie z tym, co sobie uświadomił – za własne zmiany. A klient może zdecydować się na pozostawienie wszystkiego tak, jak jest w jego życiu. Pozostaje okazywać mu szacunek