Od autora: Pogodin, I.A., Olifirovich, N.I. Narcyzm: fenomenologia, diagnostyka, pomoc psychologiczna / I.A. Pogodin, N.I. Olifirowicz // Psychologia wieku i edukacji: kolekcja. prace naukowe. – Wydanie 7. – Białoruski. państwo pe. Uniwersytet nazwany na cześć M. Tanka; komp. i naukowe wyd. O.V. Biełanowska. – Mińsk, 2007 – Św. 303-309. NARCYSZM: FENOMENOLOGIA, DIAGNOSTYKA, POMOC PSYCHOLOGICZNA.A. Pogodin, N.I. Olifirowicz Artykuł bada fenomenologię, mechanizmy powstawania i modele psychoterapii osobowości narcystycznej zorganizowanej. Słowa kluczowe: narcyzm, fenomenologia narcyzmu, kryteria diagnostyczne narcystycznego zaburzenia osobowości, psychoterapia osobowości narcystycznej. USTAWIENIE PROBLEMU Zmiany zachodzące we współczesnym świecie prowadzą do wzmożonej dezintegracji osobowej, naruszania tożsamości i zastępowania esencji personą (K. Jung). O ile na początku XX w. typowym pacjentem psychoanalityka były osoby o histerycznej organizacji osobowości, o tyle połowę XX w. określano jako „świat schizoidalny” (R. May), to współcześni psychologowie i psychoterapeuci twierdzą, że jest to to właśnie problemy narcyzmu, które stają się epidemią (N. Mak-Williams). Rzeczywiście, narcyzm jest jednym z najpilniejszych i najbardziej złożonych problemów współczesnej praktyki psychoterapeutycznej. Problem diagnozowania narcyzmu i sposobów udzielania pomocy psychologicznej osobowości narcystycznej ma szczególne znaczenie w szkoleniu psychologów i psychoterapeutów, jako coraz większej liczby klientów. z problemami narcystycznymi zwracają się o pomoc do specjalistów. Artykuł stanowi próbę syntezy: terapii Gestalt opartej na fenomenologii; psychoanaliza, która przyjmuje ustrukturyzowane podejście do identyfikacji wzorców osobowości; a także tradycyjny model nozologiczny w zakresie diagnozy i pomocy psychologicznej dla osobowości narcystycznej. Termin „narcyzm” nawiązuje do starożytnego greckiego mitu o Narcyzie, który zakochał się w swoim odbiciu w wodzie. Istnieje kilka odmian tego mitu. Według pierwszego Narcyz jest synem nimfy Lariopy i boga rzeki Cefisosa, który ją zgwałcił. Jego rodzicom przepowiadano, że dożyje starości, jeśli nigdy nie zobaczy swojej twarzy. Narcyz wyrósł na niezwykle przystojnego młodzieńca, którego miłości bezskutecznie poszukiwało wiele kobiet. Nimfa Echo uschła z żalu z powodu nieodwzajemnionej miłości. Odrzucone kobiety poprosiły boginię zemsty Nemezis o ukaranie Narcyza, w wyniku czego dostrzegł swoje odbicie w źródle i wziął je za nimfę morską. Desperacko i beznadziejnie zakochał się w pięknym stworzeniu, które zobaczył w wodzie, a nawet próbował go przytulić. Rozczarowanie nieudanymi próbami zbliżenia się do ukochanej, jakiego doświadczył Narcyz, odbiło się na twarzy, którą zobaczył. Narcyz błędnie sądził, że jego ukochana jest w rozpaczy, co spowodowało, że zapragnął ją uratować, pomóc jej. Cierpiał zatem nie tylko z powodu niezaspokojonych pragnień erotycznych, ale także z powodu niemożności uwolnienia obiektu swojej miłości od cierpienia. W rezultacie uschnął z melancholii i umarł (jak na ironię, lub bogowie, z miłości własnej). Bogowie zamienili go w kwiat zwany narcyzem. Według drugiej opcji zmarła siostra bliźniaczka Narcyza. Tęskniąc za nią, wziął swoje odbicie za siostrę, nie odwracając wzroku, spojrzał w wodę i umarł z żalu. Trzecia opcja dotyczy młodego mężczyzny Aminiusza, który popełnił samobójstwo, gdy Narcyz odrzucił jego miłość. Potem Narcyz zakochał się we własnym odbiciu i zdając sobie sprawę z beznadziejności miłości własnej, zadźgał się na śmierć. Krople jego krwi zamieniły się w żonkile W tych mitach można prześledzić kilka aspektów: traumatyczne momenty z przeszłości Narcyza; odrzucenie miłości; kara Narcyza poprzez pojawienie się pasji, której nie można zrealizować; obecność sobowtóra (bliźniaka lub jego iluzji, gdy Narcyz zakochuje się w sobie); magiczna przemiana, śmierć i zmartwychwstanie Na początkowym etapie pracy z klientem terapeuta musi znaleźć odpowiedzi na szereg pytań: jak bardzo klient jest zaniepokojony.osoba poszukująca pomocy („normalny”, neurotyczny, borderline, psychotyczny poziom organizacji osobistej) i jaki jest jej typ charakteru (w kontekście nozologii czy podejścia psychodynamicznego) lub dominujący sposób budowania kontaktu z terapeutą (w podejściu Gestalt zbliżać się). W praktyce doradczej i terapeutycznej mamy do czynienia z szeroką gamą przejawów narcyzmu: od nieumiejętności cieszenia się życiem i pracą, nieumiejętnością kochania, po skłonności homoseksualne wynikające z niepewności co do własnej tożsamości seksualnej; od sytuacyjnych reakcji narcystycznych do narcystycznej struktury osobowości. To stopień zakłócenia klienta, przejawiający się w jego kontakcie z terapeutą, charakter przejawów jego narcyzmu, przyczyny tych naruszeń, metody kompensacji i strategie pomocy są w centrum uwagi autorów pracy. Ten artykuł. FENOMENOLOGIA Próbując wyjaśnić zjawisko narcyzmu, klinicyści zwracają się ku przyczynom i mechanizmom powstawania osobowości narcystycznej. Najbardziej rozpowszechnione dzisiaj idee to: Uszkodzenie narcystyczne. Klienci narcystyczny często mają historię wczesnego zerwania bliskich relacji ze znaczącymi dorosłymi lub emocjonalnego odrzucenia z ich strony. Osoby z ciężkimi zaburzeniami narcystycznymi nie otrzymywały wystarczającej opieki rodzicielskiej w okresach, gdy potrzebowały wsparcia i opieki. Intensywny ból odczuwany przez osobowość narcystyczną, gdy jej prawdziwe ja zostaje odrzucone, prowadzi do stosowania obrony w postaci odcięcia bolesnych uczuć i emocji. Jeśli otoczenie dziecka daje mu do zrozumienia, że ​​jest ważne nie samo w sobie, ale ze względu na pełnienie określonej funkcji, lub żąda, aby było inne niż jest w rzeczywistości, wówczas rzeczywiste uczucia i pragnienia dziecka zostają stłumione z powodu strach przed odrzuceniem. Takie dziecko otrzymuje metaprzesłanie: „Bądź tym, kim chcę, a będę cię kochać”. W rezultacie rozwija się fałszywe ja kompensacyjne, czyli „fałszywe ja” (D. Winnicott), którego ochrona wymaga ogromnego wysiłku. Warto zauważyć, że w postawie wszystkich rodziców wobec swoich dzieci kryje się zarówno chęć realizacji własnego narcystycznego projektu, jak i miłość, zrozumienie i empatia. W przypadku dominacji komponentu narcystycznego głównym zadaniem dziecka staje się pełnienie określonych funkcji i spełnianie oczekiwań rodziców. Wtórne zaburzenie narcystyczne występuje w przypadkach, gdy jednostka zmuszona jest skonfrontować się z okolicznościami życiowymi prowadzącymi do Zaburzenie tożsamości i utrata poczucia własnej wartości. Osobliwości postrzegania siebie i obrazu siebie u osób z diagnozą narcystyczną obejmują poczucie pustki, fałszu, wstydu, zazdrości lub doświadczenia polarne – samowystarczalność, próżność, wyższość. O. Kernberg opisuje te polaryzacje jako przeciwstawne stany w postrzeganiu własnego siebie - imponujące lub nieistotne. Wiele odnoszących sukcesy osobowości narcystycznych może budzić podziw i chęć rywalizacji z nimi. Jednak tym, co wspólne w opisie fenomenologii narcystycznych jednostek zorganizowanych, jest patologia ich obrazu siebie, objawiająca się samodeprecjonowaniem, słabością i znikomością. Literatura kliniczna podkreśla wstyd, zazdrość i rozczarowanie jako główne emocje związane z narcystyczną organizacją osobowości. Subiektywne doświadczenie osób narcystycznych jest przesiąknięte poczuciem wstydu. Wstyd to uczucie, że inni postrzegają Cię jako złego lub nieistotnego (obserwator w tym przypadku znajduje się poza sobą). Wrażliwość na wstyd i upokorzenie, objawiająca się w każdej trudnej sytuacji, jest dowodem braku akceptacji siebie. Narcyz stawia sobie bardzo wysokie wymagania i nie dopuszcza do siebie żadnych ludzkich słabości i błędów. Większość teoretyków uważa, że ​​najbardziej charakterystyczną cechą narcyzów jest nie tyle wstyd sam w sobie, ile strach przed poczuciem wstydu, prowadzący do jego wyparcia. Dlatego narcystyczny klient ma świadomość swojego wstydu jako pierwszyterapeutyczny krok w urzeczywistnieniu prawdziwego siebie. Nieświadoma zazdrość często leży u podstaw innej dobrze znanej cechy osobowości narcystycznych – tendencji do oceniania siebie i innych. Jeśli człowiek czuje, że czegoś mu brakuje, a wydaje mu się, że inny ma wszystko, może próbować zniszczyć to, co ma drugi, wyrażając żal, pogardę lub krytykę. Jednak z drugiej strony zazdrość może być uczuciem, które ma ogromne zasoby. Świadomość własnej zazdrości narcyza może uwolnić zablokowaną energię i pozwolić mu przezwyciężyć osłabienie. Ponadto zazdrość leży u podstaw świadomej lub nieświadomej rywalizacji charakterystycznej dla narcyzów. Rozczarowanie to kolejna emocja charakterystyczna dla narcystycznej organizacji osobowości. Narcyz stara się uniknąć rozczarowania, tj. Nie fascynuj się i nie przywiązuj. Cecha ta jest konsekwencją wczesnego załamania emocjonalnego, prowadzącego do powstania mechanizmu antycypacyjnego odrzucenia. Ta obrona wynika z postrzegania każdego bliskiego związku jako potencjalnie traumatycznego. Dlatego osoby narcystyczne mają tendencję do zrywania relacji z innymi ludźmi, zanim nawiążą niebezpieczną intymność. Osoby narcystyczne zorganizowane mogą korzystać z dość szerokiego zakresu mechanizmów obronnych. Każde zagrożenie dla fałszywego Ja powoduje reakcję tak, jakby było zagrożeniem dla prawdziwego Ja. Stan lęku prowadzi do aktualizacji mechanizmów obronnych osobowości, zarówno pierwotnych (zaparcie, introjekcja, projekcja), jak i wtórnych (rozszczepienie, odgrywanie ról). itp.). W tych desperackich próbach ocalenia fałszywego „ja” narcyz czuje się tak, jakby całe jego istnienie było zagrożone. Szereg teoretyków podkreśla szczególne znaczenie idealizacji i dewaluacji w narcystycznej organizacji osobowości (H. Kohut, N. McWilliams). Te mechanizmy obronne uzupełniają się: kiedy idealizuje się własne „ja”, znaczenie i rola innych ludzi ulega dewaluacji i odwrotnie. Powiązaną z tym postawę obronną, w którą przyjmują narcystyczne zorganizowane jednostki, uważa się perfekcjonizm (N. McWilliams). Wyznaczają sobie nierealne ideały. Jeśli cel zostanie osiągnięty, narcyz szanuje się za to (wspaniały wynik); w przypadku niepowodzenia czuje się po prostu nieodwracalnie ułomny, a nie osobą z wrodzonymi słabościami (wynik depresyjny). Pragnienie doskonałości wyraża się w nieustannej krytyce siebie lub innych (w zależności od tego, czy projektowane jest zdewaluowane „ja”), a także w niemożności czerpania przyjemności z całej dwoistości ludzkiej egzystencji. O. Kernberg opisuje stany typowe dla narcyz jako polaryzacje: imponująca (wszystko dobre) lub odwrotnie, zubożona (wszystko jest złe) postrzeganie własnego „ja”. Te polaryzacje są jedyną możliwością zorganizowania wewnętrznego doświadczenia dla osób narcystycznych. Poczucie, że są „wystarczająco dobrzy”, nie jest jednym z ich wewnętrznych konstruktów. W wyniku perfekcjonizmu osoby narcystyczne unikają uczuć i działań, które mogą prowadzić do postrzegania osobistej porażki lub faktycznej zależności od innych. DIAGNOZA Pomimo długiej historii mitu narcystycznego, narcystyczne zaburzenie osobowości zostało uwzględnione w DSM-III dopiero w 1980 roku. Do rozwoju koncepcji narcyzmu przyczyniło się wielu autorów: S. Freud, O. Kernberg, H. Kohut, M. Klein i inni. Według DSM-IV narcystyczne zaburzenie osobowości rozpoznaje się po zidentyfikowaniu pięciu lub więcej oznak , wśród których znajdują się: 1. wspaniałe poczucie własnej wartości; 2. zaangażowanie w fantazje o nieograniczonej władzy i sukcesie; wiara we własną wyjątkowość, którą potrafią docenić tylko wybrane, szczególnie uzdolnione osoby;4. potrzeba podziwu; 5. poczucie przywileju;6. wykorzystywanie innych w relacjach międzyludzkich;7. brak empatii;8. zazdrość o osiągnięcia innych ludzi 9. zachowanie buntownicze, bezczelne. Diagnoza narcystycznej organizacji osobowości opiera się na obserwacji psychoterapeutyklient potrzebuje zewnętrznej walidacji, aby utrzymać poczucie własnej wartości. Osobowość narcystyczna ma spójną, ale patologiczną samoświadomość, która niesie w sobie cechy wielkości. Niewystarczająca integracja pojęć znaczących innych, ujawniająca się przy opisie osób odniesienia i relacji z nimi, wskazuje na rozmytą tożsamość i dominację prymitywnych obron w osobowości narcystycznej, przede wszystkim idealizacji i dewaluacji (O. Kernberg). H. Kohut uważa, że ​​diagnozę „osobowości narcystycznej” można postawić po wykryciu dwóch typów przeniesienia: idealizowania i odzwierciedlania. Tego typu przeniesienia wskazują na aktywację w sytuacji psychoanalizy wczesnego etapu rozwoju – etapu archaicznego wspaniałego „ja”. Teoretycy dość mocno różnią się w kwestii tego, co należy podkreślić przy analizie osobowości narcystycznej – aspekt imponujący czy aspekt. bezsilności w narcystycznym doświadczaniu siebie. Spory na ten temat rozpoczęły się od rozbieżności poglądów S. Freuda, który podkreślał pierwotną miłość jednostki do siebie, i A. Adlera, który skupiał się na tym, jak narcystyczne mechanizmy obronne kompensują poczucie niższości. Jednostki narcystyczne zorganizowane charakteryzują się wysokim poziomem osiągnięcia społeczne i odnoszą spore sukcesy w działalności zawodowej, jednak ze względu na nadmierne wymagania i ciągłą zależność od zewnętrznych źródeł potwierdzeń potrafią jedynie chwilowo odczuwać satysfakcję o charakterze intelektualnym. Nie potrafią czerpać prawdziwej satysfakcji z sukcesu, przez co ich ciągła potrzeba osiągnięć jest bardzo zrozumiała. Tym samym w przejściu osobowości narcystycznej przez cykl doświadczeń (zaspokojenia potrzeby terapii Gestalt) dochodzi do załamań związanych zarówno z niewrażliwością na własne pragnienia i potrzeby (faza pierwsza), jak i niemożnością przyswojenia zdobytych doświadczeń (faza pierwsza). ostatnia faza), które nie pozwalają czerpać radości i przyjemności z kontaktu z otoczeniem. POMOC PSYCHOLOGICZNA DLA KLIENTÓW NARCYSTYCZNYCH Istnieje wiele punktów widzenia na temat psychoterapii klientów narcystycznych, w zależności od zrozumienia, w jaki sposób kształtuje się osobowość narcystyczna. Zatem H. Kohut rozpatrywał narcyzm z punktu widzenia trudności napotykanych w rozwoju przy zaspokajaniu normalnych potrzeb idealizacji i deidealizacji. O. Kernberg natomiast rozumiał problem narcyzmu z punktu widzenia struktury osobowości: narcyz różni się jakościowo od norm w naturze prymitywnych mechanizmów obronnych. Zwolennicy autopsychologii zalecają terapeucie życzliwe przyjęcie idealizacji lub dewaluacji wczuwa się w doświadczenia klienta. Kernberg sugeruje taktowne, ale zdecydowane przeciwstawienie się przejawom wielkości, a także systematyczną interpretację mechanizmów obronnych stosowanych przez narcyza i wyjaśnienie uczuć, zwłaszcza zazdrości i chciwości. Chociaż istnieje wiele strategicznych podejść do leczenia narcystycznych klientów, można zastosować pewne ogólne taktyki i zasady terapeutyczne zidentyfikowany. Sojusz z narcystycznym klientem jest zawsze bardzo kruchy, ponieważ terapia zawsze powoduje sytuację, w której jego i tak już krucha samoocena zostaje obniżona. W pracy z narcystycznym klientem zorganizowanym bardzo ważne jest, aby terapeuta pokazał, że jest zwyczajnym człowiekiem i on też może popełniać błędy, ale jednocześnie nie dręczą go wyrzuty sumienia. Osobowość narcystyczna doświadcza skrajnego wstydu sytuacje, które postrzega jako zagrażające dla niego samego. Dlatego terapeuta musi być wrażliwy na głęboki wewnętrzny ból narcyza, aby jego interwencje były właściwe. W terapii osób o orientacji narcystycznej pojawiają się pewne trudności związane z koniecznością zwiększenia stopnia świadomości i szczerości klienta co do natury jego zachowań. Jeśli powoduje to u klienta silne poczucie wstydu, może przedwcześnie zakończyć terapię lub niechętnie powiedzieć o tym terapeucie.bolesna prawda o sobie. Kiedy pojawia się wstyd, należy pracować z tym uczuciem, zapewniając klientowi wystarczające wsparcie. Dzięki temu doświadczeniu narcyz czuje, że otacza się go empatyczną opieką, a także zyskuje nowy model relacji międzyludzkich, w którym może wytrzymać wiele bolesnych doświadczeń. Cechą terapii narcystycznych klientów jest to, że nie mają oni zewnętrznego zainteresowania badaniem natury relacji terapeutycznej . Pytania terapeuty dotyczące uczuć klienta wobec siebie i sytuacji terapeutycznej mogą wywołać u klienta irytację i złość lub mogą nie wywołać żadnej reakcji. Jednocześnie w rzeczywistości narcystyczni klienci silnie reagują na terapeutę, zwłaszcza w postaci dewaluacji lub idealizacji. Zwykle na początku terapii ich transfery nie są dostępne do badań. Klient narcystyczny uważa, że ​​jego stosunek do terapeuty jest obiektywny: gdy terapeuta jest idealizowany, jest naprawdę dobrym profesjonalistą, gdy jest zdewaluowany, w rzeczywistości nie wie, jak pracować. Co więcej, jeśli terapeuta, którego klient dewaluuje, informuje go o tym, jak postrzega jego krytyczną postawę lub interpretuje jego reakcje, to ten ostatni odbiera te działania jako próbę obrony przez terapeutę. Wręcz przeciwnie, wyidealizowany terapeuta, który stara się przekazać klientowi swoje działania, w dalszym ciągu będzie idealizowany jako np. nie tylko dobry profesjonalista, ale także pokorny człowiek. Zatem zarówno w przypadku przeniesienia dewaluującego, jak i idealizującego, klient ignoruje prawdziwą osobowość terapeuty, co jest kryterium diagnostycznym organizacji osobowości narcystycznej. Terapeuta z kolei może doświadczyć reakcji przeciwprzeniesieniowych, takich jak nuda, irytacja i senność. Jeśli klient postrzega terapeutę jako narcystyczne przedłużenie, ten może nieświadomie stworzyć z klientem sojusz mający na celu wzajemny podziw, co w istocie prowadzi do zaprzestania terapii. Terapia Gestalt unika diagnoz i etykiet, posługując się koncepcją „„. kontakt „tu i teraz” i oznaczający, że klient wchodząc w interakcję z terapeutą organizuje kontakt w sposób narcystyczny. Najbardziej obiecującą i skuteczną linią pracy z jednostkami narcystycznymi zorganizowanymi, z punktu widzenia terapii Gestalt, jest doprowadzenie do granicy kontaktu tendencji do dewaluacji lub idealizacji. Oznacza to, że nieświadome mechanizmy obronne klienta muszą zostać uwidocznione poprzez omówienie przejawów obron „tu i teraz” w kontakcie z terapeutą. Jednak przedwczesne i nieostrożne wdrożenie tej strategii terapeutycznej może prowadzić do zerwania kontaktu, a nie do zmiany klienta. Ze względu na brak doświadczenia osobowości narcystycznej w silnych i długotrwałych związkach intymnych, szybkie podejście może ją przerazić i doprowadzić do wykorzystania nawykowej reakcji ucieczki („odrzucenie antycypacyjne”). Ponadto narcyzi zwykle nie potrafią zwerbalizować swoich uczuć (aleksytymia), dlatego na początku terapii bardziej właściwa jest praca z fenomenologią wewnętrzną niż z przeniesieniem. Osoby narcystyczne mają tendencję do unikania odkrywania własnych popędów, uczuć i pragnień, ponieważ mogą obawiać się swojej mocy. Terapeuta musi wykazać się cierpliwością, przywracając klientowi swoje doświadczenia, zwłaszcza te bolesne, czasami pełniąc rolę pomocnika w nauczaniu świadomości i nazywania uczuć. Głównymi zadaniami w leczeniu klienta narcystycznego będą: 1) eliminowanie luk w kontakcie rzeczywistość; 2) towarzyszenie na ścieżce poznawania bolesnych, ale prawdziwych aspektów siebie; 3) opieka i wsparcie w odkrywaniu i rozwijaniu prawdziwego siebie. Pomaganie klientom narcystycznym w odkrywaniu prawdziwego siebie poprzez kontakt z terapeutą jest zadaniem długim i złożonym. Wspomnienia uczuć przyjemności i intymności z relacji z drugą osobą, doświadczenie prawdziwego bólu i świadomość własnej samotności są niezbędne do przywrócenia tożsamości. 39-45.