O pracy z uczuciami klienta w relacji z bliskimi Praca z klientem i jego problemami w przywiązaniu to praca z małym dzieckiem potrzebującym miłości. UCZUCIA PIERWOTNE I WTÓRNE W pracy terapeutycznej z klientami trzeba mieć do czynienia z różnym stopniem świadomości, identyfikacji i wyrażania ich uczuć. W tym artykule skupimy się jedynie na treści i jakości tych uczuć, które charakteryzują charakterystykę relacji klienta z ważnymi dla niego osobami, a także na charakterystyce procesu terapeutycznego z tymi uczuciami. To właśnie te uczucia z reguły leżą u podstaw problemów psychologicznych klientów. Najczęściej w terapii klienci mogą zaobserwować przejawy następujących typów uczuć w stosunku do ważnych dla nich osób: uczucia pierwotne, uczucia wtórne oraz wykazany brak uczuć. uczucia. Pomysł podziału uczuć na pierwotne i wtórne nie jest nowy (por. np. artykuł Mikaelyan L.L. Terapia małżeńska skupiona na emocjach. Teoria i praktyka. /ZhPP 2011, nr 2). Artykuł został napisany w paradygmacie systemowego podejścia analitycznego w psychoterapii opracowanego przez autorów (G. Maleichuk, N. Olifirovich), który zakłada holistyczne spojrzenie na powstawanie i rozwój badanego zjawiska Pierwotne uczucia. Są to uczucia odrzucenia, strachu, samotności... Bardzo łatwo można dostrzec stojące za nimi potrzeby, uczucia pierwotne, z reguły wyrażające je bezpośrednio. Najczęściej za takimi uczuciami stoją potrzeby: bezwarunkowa miłość, akceptacja, czułość... Prezentacja przez klienta pierwotnych uczuć na początku terapii jest zjawiskiem dość rzadkim, najczęściej świadczy o jego dobrym kontakcie z samym sobą dzieje się to w stanie kryzysów życiowych, depresji. Uczucia wtórne to złość, złość, wściekłość, irytacja, uraza... Uczucia te pojawiają się, gdy nie da się wyrazić uczuć pierwotnych bliskim. Najczęściej dzieje się tak na skutek strachu (odrzucenie) lub wstydu (nieakceptacja). Uczucia wtórne, takie jak złość czy uraza, przesłaniają uczucia pierwotne, które mówią o emocjonalnej potrzebie przywiązania. Brak uczuć lub znieczulenie emocjonalne. Klient w takim wypadku oświadcza, że ​​nie żywi żadnych uczuć do bliskich mu osób (ojciec, matka), są mu obcy i już ich nie potrzebuje. To skupienie terapii rzadko jest prośbą, a najczęściej pojawia się w procesie terapii z powodu innych próśb. TRAUMA PRZYŁĄCZENIA Powyższa typologia uczuć ściśle nawiązuje do etapów rozwoju traumy zaproponowanych przez J. Bowlby'ego. J. Bowlby, obserwując zachowania dzieci w odpowiedzi na rozłąkę z matką, wyróżniła następujące etapy rozwoju w nich uczuć: Strach i panika to pierwsze uczucia, jakie ogarniają dziecko po rozstaniu z matką. Dziecko płacze, krzyczy w nadziei na powrót matki; Złość i wściekłość – protest przeciwko porzuceniu, dziecko nie godzi się z sytuacją i nadal aktywnie zabiega o powrót matki. Rozpacz i apatia – dziecko przychodzi pogodzić się z sytuacją niemożności powrotu matki, popada w depresję, odrętwienie fizyczne i zamrożenie emocjonalne. W wyniku tego rodzaju traumatycznej interakcji u dziecka albo wzrasta „przyklejenie” się do postaci rodzicielskiej (jeśli jeszcze tego nie nastąpiło), stracił nadzieję na otrzymanie jej uwagi i miłości – fiksacja na drugim etapie według Bowlby’ego) lub zimny dystans (jeśli stracił dla niego taką nadzieję – fiksacja na trzecim etapie). Najpoważniejsze problemy pojawiają się u dzieci właśnie na trzecim etapie. Jeśli zachowanie przywiązania mające na celu znalezienie i utrzymanie kontaktu z postacią przywiązania nie osiąga swojego celu, u dziecka rozwijają się uczucia takie jak zły protest, przywiązanie, depresja i rozpacz, a kulminacją tego procesu jest emocjonalne wyobcowanie od postaci przywiązania nie tyle istotna jest fizyczna obecność osoby przywiązanej, ile także jej emocjonalne zaangażowanie w związek. Obiekt uczuć może być obecny fizycznie, ale w tym samym czasiebyć nieobecnym emocjonalnie. Uszkodzenia przywiązania mogą powstać nie tylko z powodu fizycznej nieobecności obiektu przywiązania, ale także z powodu jego psychicznej alienacji. Jeśli postać przywiązania jest postrzegana jako niedostępna emocjonalnie, wówczas, podobnie jak w sytuacji jej fizycznej nieobecności, pojawia się lęk separacyjny i cierpienie. To bardzo ważna kwestia, wrócimy do tego później. W obu przypadkach dziecko dorasta w deficycie bezwarunkowej miłości i akceptacji ze strony rodziców, a potrzeba czułości okazuje się chronicznie niezaspokojona z powodu frustracji. Dojrzewając, takie dziecko nie jest już dzieckiem, wchodząc w dorosłe związki partnerskie, kontynuuje poszukiwania dobrej matki (obiektu uczuć) w nadziei, że zaspokoi się psychicznie bezwarunkową miłością i akceptacją ze strony partnera, tworząc dla siebie komplementarne małżeństwa. Ten. (Zobacz nasz wcześniej opublikowany artykuł na tej stronie „Relacje dziecko-rodzic w małżeństwie uzupełniającym” https://www.b17.ru/article/5943/). Jego Ja jest ułomne (określenie G. Amona), niezdolne do samoakceptacji, szacunku do siebie, samodzielności, taka osoba będzie miała niską, niestabilną samoocenę, jest skrajnie zależna od opinii innych ludzi, skłonna do tworzenia współzależności W terapii można spotkać klientów, którzy są utrwaleni na różnym poziomie naruszenia potrzeby przywiązania. Najtrudniejsza sytuacja ma miejsce z pewnością wtedy, gdy terapeuta spotyka się z emocjonalnym „nieczuciem” klienta. Można spotkać się z różnymi rodzajami niewrażliwości emocjonalnej – od całkowitego znieczulenia po różny stopień aleksytymii. Wszyscy aleksytymicy z reguły są traumatystami. Przyczyną takiej niewrażliwości, jak wspomniano wcześniej, jest uraz psychiczny - trauma w relacjach z bliskimi lub trauma w przywiązaniu, jak wiadomo, może być ostra i przewlekła. Urazy przywiązania są zwykle przewlekłe. Spotkawszy się w terapii z niewrażliwością klienta na bliską osobę i całkiem słusznie zakładając traumę w związku, terapeuta, najczęściej bezskutecznie, próbuje w swoim wywiadzie szukać przypadków, które to potwierdzają. Jednak klient często nie pamięta żywych epizodów odrzucenia przez ważne dla niego osoby. Jeśli poprosisz go, aby zapamiętał ciepłe, przyjemne chwile w związku, okaże się, że ich też nie ma. Co więc tam jest? I panuje neutralny, wręcz obojętny stosunek do klienta-dziecka, chociaż jednocześnie rodzice często bezbłędnie wywiązują się ze swoich funkcjonalnych obowiązków rodzicielskich. Dziecko traktowane jest nie jako mała osoba ze swoimi wyjątkowymi przeżyciami emocjonalnymi, ale jako funkcja. Mogą zwracać uwagę na jego potrzeby fizyczne i materialne; takie dziecko może dorastać w pełnym dobrobycie materialnym: obute, ubrane, nakarmione itp. Brakuje obszaru duchowego i emocjonalnego kontaktu z dzieckiem. Albo rodzice mogą być tak zajęci swoim życiem, że całkowicie o nim zapominają, zostawiając go samego. Tacy rodzice z reguły często „podniecają się” swoimi funkcjami rodzicielskimi i pamiętają, że są rodzicami, gdy coś dzieje się z dzieckiem (na przykład zachoruje). Klientka M. wspomina, że ​​w jej życiu „pojawiła się” matka, gdy była chora – wówczas „opuściła Internet” i zaczęła aktywnie przeprowadzać wszystkie niezbędne procedury medyczne. Nic dziwnego, że klientka ta prowadziła bolesny tryb życia – to dzięki chorobie udało jej się w jakiś sposób „zwrócić” matkę. Dziecko w opisanej powyżej sytuacji znajduje się w stanie chronicznego odrzucenia emocjonalnego. Chroniczne odrzucenie emocjonalne to niezdolność postaci rodzicielskiej (obiektu przywiązania) do bezwarunkowej akceptacji swojego dziecka. W tym przypadku jednostka przywiązania, jak wspomniano powyżej, może być fizycznie obecna i funkcjonalnie spełniać swoje obowiązki. Przyczyny niezdolności rodziców do bezwarunkowej miłości i akceptacji swojego dziecka nie są dla terapeuty kwestią etyki i moralności, ale są. związane z ich problemami psychicznymi. Przyczyną ich (problemów) może być zarówno sytuacja życiowa (np.matka dziecka znajduje się w sytuacji kryzysu psychicznego) i są związane z charakterystyką jego struktury osobowości (np. rodzice o charakterze narcystycznym lub schizoidalnym). W niektórych przypadkach przyczyny nieczułości rodziców mogą wykraczać poza historię ich życia osobistego i przekazywane im poprzez powiązania międzypokoleniowe. Przykładowo matka jednego z rodziców sama przeżyła traumę psychiczną i ze względu na znieczulenie emocjonalne nie była w stanie okazać dziecku czułości i zapewnić mu wystarczającej akceptacji i miłości. W każdym razie matka okazuje się niezdolna do reakcji emocjonalnej, a co za tym idzie, nie jest w stanie zaspokoić potrzeby dziecka w zakresie czułości i co najwyżej jest fizycznie i funkcjonalnie obecna w jego życiu. Powyższą sytuację można skorygować obecnością ciepłego emocjonalnie ojca lub innej bliskiej osoby, ale niestety nie zawsze w życiu tak się dzieje. W dorosłym życiu podejmuje się próbę uzupełnienia deficytu miłości i uczucia, jak np z reguły nie bezpośrednio – przez rodziców, ale w sposób zastępczy – poprzez partnerów. To właśnie u nich rozgrywają się scenariusze zachowań współzależnych, w których na pierwszy plan wysuwają się uczucia wtórne przeznaczone dla rodziców. W przypadku rodziców tacy klienci często zachowują się w sposób przeciwstawny, odgrywając scenariusz braku uczuć. I dopiero po przyjęciu na terapię i przejściu przez etap omawiania relacji współzależnej klienta z partnerem możliwe jest osiągnięcie emocjonalnie zdystansowanej, zdystansowanej postawy wobec rodziców. Klientka N. zachowuje się w stosunku do swojej partnerki typowo współzależnej – ona kontroluje, obraża się, oskarża o brak uwagi, jest zazdrosna... W kontakcie z partnerem objawia się cały zestaw uczuć „wtórnych” - irytacja, uraza, złość... Nie ma relacji z rodzicami : ojciec według klientki nigdy nie był z nią blisko emocjonalnie, matka zawsze była bardziej zajęta sobą. Klientka już dawno pogodziła się z takim podejściem do niej i nie oczekuje już i nie chce niczego od swoich rodziców. Jednocześnie cały swój strumień niezaspokojonej potrzeby miłości i uczucia kieruje do swojego partnera. REFLEKSJE TERAPEUTYCZNE Najczęściej klienci z opisanymi powyżej problemami z przywiązaniem kierują prośbę dotyczącą współzależnej relacji z partnerem. Praca terapeutyczna z takimi klientami jest praca z traumą odrzucenia. W trakcie terapii klient przechodzi proces zanurzenia się w traumie odrzucenia, która istniała na wczesnym etapie jego rozwoju, co nazywamy kryzysem urzeczywistnionym. Jest to ukierunkowana, kontrolowana aktualizacja terapeutyczna wcześniej nieprzeżytej traumy, mająca na celu ponowne jej przeżycie w procesie terapeutycznym. Proces terapii składa się tutaj z kilku następujących po sobie etapów. Zwykle zaczyna się od omówienia prawdziwego kryzysu w relacji z partnerem, co zwykle jest prośbą klienta. Tutaj klient podczas terapii aktywnie prezentuje wtórne uczucia (złość, uraza, zazdrość itp.) w stosunku do swojego partnera. Zadaniem terapeutycznym na tym etapie jest przełączenie klienta w obszar uczuć pierwotnych (strach przed odrzuceniem, brak akceptacji). Nie jest to łatwe zadanie, ponieważ klient będzie miał silny opór przed rozpoznaniem i zaakceptowaniem podstawowych uczuć-potrzeb (akceptacja, bezwarunkowa miłość) stojących za uczuciami wtórnymi. Opór jest wspierany, jak wspomniano powyżej, silnym uczuciem strachu i wstydu. Kolejnym etapem terapii będzie świadomość i akceptacja faktu, że pierwotne uczucia-potrzeby zostają wyparte z pierwotnego obiektu i skierowane w stronę innego obiektu. Tym głównym obiektem jest postać rodzicielska, z którą relacja przywiązania została zerwana. Zadaniem terapeutycznym tego etapu terapii będzie sekwencyjne przejście etapów wrażliwości na obiekt przy zerwanym przywiązaniu, od etapu braku uczuć, przez etap uczuć wtórnych, aż do pierwotnych potrzeb uczuciowych. Terapeuta rozwija proces emocjonalnyznieczulenie emocjonalne i emocje wtórne, które pełnią funkcję ochronną, do uczuć pierwotnych, które mówią o potrzebie intymności – przywiązania i obaw, że nie dostaniemy tego, czego pragnie. Praca z klientem i jego problemami w przywiązaniu jest pracą z małym dzieckiem, którego potrzebuje Miłość. Najwłaściwszym modelem terapii jest tutaj model relacji matka-dziecko, w którym terapeuta musi bardzo wiele zawierać i dawać swojemu klientowi. Jeśli wyobrazimy sobie, że w chwilach przeżywania pierwotnych emocji (strach, ból straty, poczucie bezużyteczności i opuszczenia) mamy kontakt z dziecięcą i wrażliwą częścią „ja” klienta, wówczas łatwiej będzie go zrozumieć i zaakceptować . To praca „tu i teraz”, na bliskim dystansie, wymagająca empatycznego dostrojenia się do aktualnego stanu klienta. Praca z emocjami z dystansu jest nieefektywna. Włączenie empatyczne jest dla terapeuty głównym narzędziem pracy z rozważanymi problemami. Empatia to umiejętność wyobrażenia sobie siebie na miejscu drugiego człowieka, zrozumienia, jak to jest dla niego, przeżycia współczucia i wyrażenia go w kontakcie. Empatia, nieoceniająca i bezwarunkowa akceptacja oraz zgodność z terapeutą (triada Rogersa). pomagają zbudować bezpieczną i pełną zaufania relację terapeutyczną - relację pełną emocjonalnej intymności, której klientowi czegoś brakowało w swoim życiu. Dzięki temu osoba zwracająca się do terapeuty czuje się rozumiana i akceptowana. Taka relacja terapeutyczna stanowi optymalne środowisko pielęgnujące, wspierające i rozwojowe, które ułatwia proces osobistego rozwoju klienta. Możliwe są tu analogie z bezpiecznym przywiązaniem, które jest bezpieczną przystanią chroniącą przed stresami życiowymi i niezawodną bazą, z której można podejmować ryzyko i eksplorować świat zewnętrzny i wewnętrzny. Nawet najsilniejsze i najbardziej odrzucone uczucia można doświadczyć i przyswoić w intymności, niezależnie od tego, jak trudne i bolesne może się to wydawać. W procesie interakcji osobom z problemami przywiązania trudno jest nawiązać kontakt terapeutyczny. Ze względu na przerost wrażliwości na odrzucenie nie są też w stanie utrzymać prawdziwego kontaktu i często ulegają reakcjom. W sytuacji, którą „odczytują” jako odrzucenie, odczuwają silne uczucia wtórne – urazę, wściekłość, złość, ból – i nie pozwalają im pozostać w kontakcie. Partner interakcji jest obiektem wtórnym, na który rzutowane są uczucia skierowane do pierwotnych obiektów odrzucających. Klientka N. szukała terapii z problemami w relacjach z mężczyznami. W trakcie terapii okazało się, że te relacje w jej życiu zawsze układają się według podobnego scenariusza: po udanym pierwszym etapie relacji, klientka zaczyna mieć coraz więcej skarg na wybrańca, irytację, zazdrość, wyrzuty, uraza, kontrola. Za tymi działaniami i uczuciami wtórnymi proces analizy ujawnia silny strach przed porzuceniem, odrzuceniem, bezużytecznością i samotnością. Klientka będąca w prawdziwym związku, nie zdając sobie sprawy z tych uczuć, stara się wywierać coraz większą presję na swojej partnerce. Nic dziwnego, że jej mężczyźni „uciekają” od tych relacji z godną pozazdroszczenia konsekwencją. To jest ten moment w relacji, który można zrealizować na terapii i przełamać utarty schemat interakcji, wyrwać się ze stereotypowych, patologicznych metod kontaktu najważniejszym zadaniem dla takich klientów jest próba pozostania w kontakcie, bez reagowania i mówienia partnerowi (używając stwierdzeń „ja”) o swoich uczuciach i potrzebach. Jest to również bardzo trudne z tego powodu, że w tej sytuacji realizuje się strach przed odrzuceniem. Chociaż uczuciem wiodącym jest często uraza, która „nie pozwala” otwarcie mówić o swoich uczuciach (ból, strach). Ta terapia nie zawsze może zakończyć się sukcesem. Terapia taka, jak wspomniano powyżej, stawia duże wymagania osobowości terapeuty, jego dojrzałości, wyrafinowaniu i zasobom osobistym. Jeśli terapeuta sam jest wrażliwy pod względem przywiązania, nie będzie w stanie pracować z klientami