O naiwności i zaufaniu. „Nie mogę dojść do siebie, nie mogę znaleźć miejsca po tym, jak dowiedziałem się, że firma, której oddałem samochód na sprzedaż, zniknęła! Własnymi rękami, przy zdrowych zmysłach, za kawałek papieru oddałem tym oszustom drogiego jeepa!” - od takiej tyrady rozpoczęło się nasze spotkanie z klientem, który cierpiał z powodu oszustów. Intensywność doświadczenia była poważna. Tak, firma O. Bendera żyje i ma się dobrze. Bardziej zaskakujące było to, że przede mną nie stał starszy mężczyzna, nie samotny emeryt, ale odnoszący sukcesy biznesmen w średnim wieku, doświadczony w biznesie? a łatwowierność najwyraźniej nie jest jego wrodzoną anomalią. Co więcej, nie był jedynym, który ucierpiał; dziesiątki, a nawet setki osób niebędących dziećmi straciły samochody, ufając fałszywej firmie. Co to było? Sesja hipnozy? Jeszcze nie wiem, ale na pewno człowiek potrzebuje pomocy psychologicznej, bo większość przeżyć nie wiąże się z utratą pieniędzy (nawet dużych), ale z wewnętrznym konfliktem: kim po tym jestem? Cios trafił w bardzo wrażliwy punkt – mechanizm poczucia własnej wartości. Hipnoza nie była hipnozą, ale zdecydowanie obecna była sugestia sztywnej postawy, która przełamała wszelkie mechanizmy obronne. Tak czy inaczej założyłem po zakończeniu tego spotkania i postanowiłem przemyśleć ten problem. A teraz zapraszam Was do tych wirtualnych poszukiwań. Trzeba zacząć od dystansu, bo jak to zwykle bywa, wielkie rzeczy widać z daleka. W przyrodzie nic nie jest takie samo. Żadne wydarzenie się nie powtarza. Procesy zachodzą w sposób ciągły i zmiany zachodzą cały czas, nawet w tak pozornie obojętnych substancjach jak minerały. Tak, słońce wschodzi każdego ranka na wschodzie, ale za każdym razem znajduje się w innym punkcie horyzontu i też świeci inaczej. Nie zmienia się tylko prędkość światła. Einstein tak powiedział. Do jego pomysłów powrócimy w naszej historii. Nasza percepcja jest skonstruowana w taki sposób, że ludzkie zmysły z łatwością dostrzegają pewne zmiany, a innych nie. Fizjologiczne progi wrażliwości wszystkich narządów zmysłów są badane od dawna. Znacznie bardziej złożone są procesy przetwarzania informacji w mózgu, które wpływają na podejmowanie decyzji i nasze działania. Psychologowie są świadomi zjawiska tzw. „martwych punktów”, które polega na tym, że osoby absolutnie zdrowe w swojej percepcji psychicznej mają obszary, w których zdają się przestawać rozróżniać rzeczy pozornie oczywiste. Prawdopodobnie każdy ma podobne mroczki. Wiadomo również, że charakter tego zjawiska ma istotny charakter ochronny. Raz w życiu, powiedzmy, wydarzyło się coś nieprzyjemnego i trudnego do zniesienia, a psychika nałożyła na to miejsce plaster – było zamknięte, jakby nic nie było. Ale w niektórych przypadkach ta forma obrony psychicznej staje się niebezpieczna dla właściciela. Gdzie szukać źródła patologicznej deformacji użytecznego urządzenia w zagrażający objaw? Prawdopodobnie mamy do czynienia z wpływem społecznym, kształtowaniem się w populacji pewnych postaw i zasad życia w danym społeczeństwie. I tu ujawnia się jeden ogólnoświatowy trend: im bardziej drastyczne zmiany zachodzą w otoczeniu, im większy niepokój im towarzyszy, tym intensywniej powstają i utrwalają się wszelkiego rodzaju fantazje, przynajmniej o czymś stabilnym, wiecznym i właściwym. Dlatego przez cały czas powstawały i powstają wszelkiego rodzaju mity o wiecznych wartościach, niezmiennych prawdach itp. Najbardziej oczywistym wskaźnikiem pojawienia się innej bajki jest stwierdzenie w stylu „nasza teoria jest najbardziej poprawna ze wszystkich”. Zamiast „teorii” można łatwo zastąpić dowolne inne pojęcie, mała dygresja obrazowa na temat genezy mitów o niezawodności jako funkcji ochronnej. Wyobraź sobie swojego starożytnego przodka, który wpadł w burzę śnieżną z dala od schronienia. Jego siły szybko się wyczerpują, strach rośnie, ale udaje mu się znaleźć jaskinię. Zapisano! Chroniony przed ostrymi podmuchami wiatru, zimnem i dzikimi zwierzętami. A schronisko to przez wiele pokoleń służyło jako miejsce spokoju i stało się antypodą strasznego „tam”, symbolem bezpieczeństwa. Ale nawet rodzima jaskinia mogła się zawalić. Jedyny sposób na tworzenieWieczna i niezniszczalna jest ludzka zdolność do fantazjowania. Nadawanie przedmiotom supermocy, w tym nieśmiertelności, to absolutnie uniwersalny sposób kreowania wierzeń na całym świecie. Wróćmy jednak na chwilę do naszej jaskini, z której właśnie opuściliśmy. Po kolejnym kataklizmie stłoczono w nim zbyt wielu ludzi. Wyraźnie nie starczy środków dla wszystkich, kryzys jest oczywisty. Pilnie potrzebny jest mechanizm kontroli, który byłby bardziej wszechstronny niż tylko brutalna siła fizyczna. Sam stary przywódca ryzykuje, że zostanie zjedzony przed czasem. Zęby i mięśnie nie są już takie, jak kiedyś, a moi synowie urośli, wow! I tutaj jest to zbawienna myśl! Połącz w jakiś sposób ze sobą lokalną legendę, np.: „Ja sam znam drogę do ducha naszego lasu, czyli tylko ja mogę się z nim porozumieć w interesie całego elektoratu, czyli tj. plemię." Przekonał i otrzymał mandat na kolejną kadencję. Uch! Przeleciało. Tak rozpoczęła się era manipulacji nie tylko świadomością, ale także podświadomością i dalej w naszym kierunku, z wszelkimi przystankami na wszelkich „-izmach”. Jednak życie zmienia się niezależnie od fantazji społecznych i osobistych, a umiejętności testowania rzeczywistości w warunkach rozwijającej się kultury miejskiej pogarszają się. Pamiętajcie o materiale z kroniki filmowej, gdzie ludzie stoją na plaży i fotografują nadchodzące tsunami, a chwilę później. już ich nie ma. Czy to możliwe, że postawy społeczne mają moc tłumienia odruchów obronnych? NIE. Na szczęście nie. Odruchy się włączają, ale jest już za późno. Oznacza to, że pewne nabyte nawyki mogą hamować realizację odruchów bezwarunkowych, które pełnią funkcje ochronne. Z tego korzystają przebiegli biznesmeni różnych szczebli. Handel „powietrzem” staje się coraz bardziej ambitny. Osoby, które ucierpiały z powodu swojej naiwności, coraz częściej zwracają się do mnie jako do klientów. Odgrywają się bardzo trudne życiowe dramaty, a nawet tragedie, gdzie nie da się obejść bez fachowej pomocy. Najbardziej rozwiniętą i dostosowaną do naszych warunków nowoczesną metodą pomocy w powrocie do rzeczywistości jest, moim zdaniem, terapia Gestalt. Jest to uniwersalna metoda bardzo ostrożnego pomagania ludziom w poprawie kontaktu z samym sobą i otaczającym ich światem „tu i teraz”. Ale właśnie do tego w psychologii sprawdza się teoria A. Einsteina. Samo słowo względność zawiera w sobie znaczenie czegoś oddzielonego, wziętego poza przedmiot, tj. obserwator, w kontakcie z którym rozgrywają się wydarzenia. Ta właśnie względność polega na tym, że każdy z nas inaczej postrzega te same przedmioty i zdarzenia w różnym czasie. W psychologii procesy teorii względności opisywane są w kilku wersjach. Najbardziej znaczące dla naszego tematu są być może introjekcja i projekcja. O tym ostatnim chciałbym powiedzieć więcej. Uderzającym przykładem w wersji potocznej jest projekcja na ekranie obiektu uchwyconego na kliszy. Ach, jak łatwo dać się oszukać, wczuwając się, wtapiając się w jednego z bohaterów filmu! Co sprowadza nas z powrotem do rzeczywistości, wyznaczając granicę naiwności percepcji? Być może to była twoja sztywna noga lub po prostu chciałeś iść do toalety. I w tym momencie obsesja znika, okazuje się, że to nie ty zostałeś ranny, ale ten facet na ekranie. Wraz z rozpoznaniem własnych potrzeb zaczyna się cudowne zjawisko pewności siebie! Oprócz doznań cielesnych mamy możliwość odczuwania i rozumienia szerokiego zakresu doświadczeń mentalnych i emocjonalnych. Dlatego często pytam go już na pierwszym spotkaniu z klientem, dlaczego wybrał mnie na terapeutę, pomagając mu w ten sposób być bardziej świadomym zwyczajowych sposobów orientacji i tego, w jaki sposób dokonuje wyboru. Tu leży droga od nieświadomej naiwności do dorosłego zaufania. I wróćmy na boisko „...powalił go wiatr, śnieg zaślepił mu oczy, był całkowicie wyczerpany i nie mógł już sobie wyobrazić, w którą stronę zbawienna jaskinia. był. Ale nagle usłyszał jakiś dźwięk. Może tylko tak Ci się wydaje? Odwrócił głowę w tamtą stronę i wstał. To prawda! To szczekanie psa! Oznacza to, że zbawienie jest gdzieś blisko. Wstał i przezwyciężając ból zmęczenia, szedł.