Wyobraźcie sobie dziecko, które zbudowało zamek z piasku. Vasya pojawia się i niszczy ten zamek. Nasze dziecko jest niepocieszone, nienawidzi Wasi, zniszczenie zamku jest dla niego powszechną katastrofą. Ale jeśli spojrzymy na piaskownicę z zewnątrz, to zrozumiemy, że budowanie zamku w dzieciństwie to zabawa i nauka w grze zręczności, umiejętności zaprojektowania i stworzenia czegoś. Jest to jednocześnie trening interakcji z innymi dziećmi, w tym także z dziećmi trudnymi. Współczujemy budowniczemu, ale rozumiemy, że w tym, co się wydarzyło, nie ma żadnej katastrofy. Nas też coś w życiu pasjonuje, wkładamy w coś inspirację i energię, ale nagle coś idzie nie tak i to, co się dzieje, odbieramy jako upadek, zniszczenie wszelkich nadziei i głęboka rozpacz, jeśli jednak „wyjdziemy z piaskownicy” i spojrzymy na to, co się dzieje z innego poziomu, wówczas sytuacja nabierze innej skali i innego znaczenia. Gdzie więc jest ten punkt, ten inny poziom zrozumienia tego, co się dzieje? Ten drugi poziom to poziom znaczenia. Sens życia. Człowiek o tym myśli, zwykle w momencie rozpaczy i frustracji. A jeśli człowiek ma świadomość sensu swojego istnienia, to daje to egzystencjalną stabilność jego istocie, wewnętrzny rdzeń, który nie pozwala mu załamać się w burzy absurdu i burzy cierpienia. Jak stać się szczęśliwym? Jak wyjść z depresji? Jak poprawić relacje z partnerem? Jak znaleźć wspólny język z bliskimi? Choć może się to wydawać dziwne i paradoksalne, rozwiązując codzienne problemy, koncentrując uwagę na tym, co mamy przed nosem, zapominamy lub w ogóle nie myślimy o ogólnej idei istnienia . Jesteśmy zanurzeni w zgiełku codzienności i doświadczamy wielu małych rzeczy, jak gdyby dopadła nas katastrofa na skalę powszechną. Ale za tymi i wieloma innymi pytaniami często kryją się głębsze pytania: Dlaczego jesteśmy razem? Jaki jest sens naszego związku? Jaki jest sens tego, co robię?.. i w końcu: Jaki jest w ogóle sens mojego istnienia? Egzystencjalni psychologowie i filozofowie (K. Jaspers, I. Yalom, V. Frankl, M. Heidegger, A. Camus, J.-P. Sartre...) twierdzą, że brak znaczenia, celów, wartości i ideałów w życie powoduje znaczne cierpienie. Wydaje się, że potrzebne są nam pewne absoluty – stabilne ideały, do których możemy dążyć. Pytanie o sens życia można podzielić na pytania o sens kosmiczny i o sens mojego życia prywatnego. Znaczenie kosmiczne implikuje pewien plan, który istnieje na zewnątrz i ponad osobowością i koniecznie zakłada pewien rodzaj magicznego lub duchowego porządku wszechświata. Ziemskie znaczenie może mieć całkowicie świecką podstawę - nie mieć żadnego kosmicznego podłoża semantycznego. Jeśli mamy poczucie kosmicznego znaczenia, wówczas zwykle doświadczamy odpowiedniego poczucia ziemskiego sensu, wówczas sens naszego życia polega na ucieleśnieniu kosmicznego znaczenia. lub harmonizacja z nim. Niektórych pociesza wiara w istnienie jakiegoś wyższego, holistycznego planu, w którym każdy człowiek odgrywa swoją szczególną rolę. Daje człowiekowi nie tylko cel, ale także zestaw instrukcji, jak powinien żyć. Ktoś rozwiązuje problem znalezienia określonego kierunku w życiu przy braku zewnętrznej latarni. Jakimi konkretnymi znaczeniami człowiek wypełnia swoje życie? Rozwiązanie hedonistyczne. Dla niektórych sens życia to po prostu żyć w pełni, podtrzymywać zachwyt nad cudem życia, zanurzać się w naturalnym rytmie życia, szukać przyjemności i przyjemności. Formułują tę ideę w następujący sposób: „Życie jest darem – korzystaj z niego i ciesz się nim”. Hedonistyczny punkt widzenia miał wielu zwolenników od czasów Epikura w IV-III wieku. PNE. Hedoniści stanowczo twierdzą, że przyjemność jako cel sam w sobie jest zadowalającym i wystarczającym wyjaśnieniem ludzkiego zachowania. Ich zdaniem człowiek planuje przyszłość i woli jeden sposób postępowania od drugiego wtedy i tylko wtedy, gdy uważa, że ​​będzie to dla niego przyjemniejsze. Schemat hedoniczny ma ogromną moc, ponieważ jest elastyczny i może zawieraćsobie dowolny inny schemat semantyczny. Działania takie jak kreatywność, miłość, altruizm i poświęcenie mogą być postrzegane jako znaczące, ponieważ ostatecznie dają przyjemność. Doskonalenie umysłu i intelektu. Od czasów starożytnych istnieli przedstawiciele idei, że celem ludzkiej egzystencji jest doskonalenie umysłu. Za najwyższą wartość uznawano umiejętność rozumienia, rozumowania, wyciągania wniosków, rozwiązywania problemów i generowania nowych znaczeń. Dotarcie do granic ludzkiej świadomości, poznanie jej wewnętrznych możliwości panowania nad światem i człowiekiem, jego ciałem i ciałami innych – dla niektórych stało się najważniejszym sensem życia. Dlatego testy IQ były i są tak popularne, dyskusje o tym, jakiej części mózgu człowiek używa, czy osobowość człowieka wpływa na proces poznania, jakie właściwości neurofizjologiczne mózgu przyczyniają się do lepszego rozwiązywania problemów, jak go trenować , czy istnieją technologie specjalnie ukierunkowane na rozwój „czystego umysłu”… Poprawa ciała. Niektórzy ludzie cenią piękno i zręczność ludzkiego ciała ponad wszystko. Chodzi na siłownie, stadiony, dobiera diety i ćwiczenia pod kątem kulturystyki. To stanowi jego cel i sens życia. Kariera i władza. Ktoś wierzy, że będzie szczęśliwy tylko wtedy, gdy będzie miał w rękach władzę, zdolność kontrolowania innych. Ma złudzenie, że w ten sposób panuje nad swoim życiem i śmiercią, czyli praktycznie staje się równy Bogu. Utrata władzy dla takiej osoby jest utratą sensu życia, co może prowadzić do zawału serca, udaru mózgu i innych nieprzyjemnych konsekwencji. Pieniądze. Kolejnym dziwnym rozwiązaniem, moim zdaniem, jest wiara, że ​​sens życia to zarabianie pieniędzy, więcej pieniędzy i jeszcze więcej. Tę decyzję można uznać za zbliżoną do hedonistycznej, ale patrząc na niektórych bogatych ludzi, pamiętasz klasykę: „bogaci też płaczą”. Dziwię się, jak ludzie nie wiedzą, jak czerpać przyjemność i satysfakcję ze swojego stanu, ale z jakiegoś powodu komplikują sobie życie, myśląc, że w ten sposób zaoszczędzą lub zarobią jeszcze więcej. Inni ludzie znajdują sens w czynieniu świata lepszym miejscem, chcą służyć innym i uczestniczyć w działalności charytatywnej. Znamy wspaniałe i mniej wspaniałe przykłady altruistów, takich jak Maria Teresa, Dalajlama, a nawet emeryci, którzy dbają o swoje podwórko po prostu po to, aby ludzie lubili po nim spacerować. Przekonanie, że dawanie, bycie pomocnym innym, czynienie świata lepszym miejscem dla innych jest dobre, stanowi potężne źródło sensu. Ma głębokie korzenie w tradycji judeochrześcijańskiej i jest akceptowana jako prawda aprioryczna nawet przez tych, którzy odrzucają komponent teistyczny. Zaangażowanie to kolejne ważne świeckie źródło sensu życia. „Kim jest człowiek, stał się dzięki pracy, którą stworzył”. Słowa Karla Jaspersa wskazują na inne ważne świeckie źródło sensu życia: poświęcenie. Pasja do pracy i zaangażowanie w pożyteczne zajęcia mogą zapewnić bytowi stabilność egzystencjalną. I każdy z nas spotkał ludzi, którzy służą uczciwie i z miłością: lekarzy i nauczycieli, którzy dobrze i sumiennie wykonują swoją pracę, naukowców, aktorów, artystów i prostych bibliotekarzy... Każda pożyteczna działalność podnosi człowieka ponad siebie, choćby była tam nie jest oczywistym altruizmem. Ważne jest, aby człowiek zrobił coś, czego nie zniszczy śmierć, lub aby stał się częścią czegoś większego niż on sam. Tak jak większość z nas zgodzi się, że służba innym i oddanie sprawie dają poczucie sensu, tak też zgodzimy się, że twórcze życie ma sens. Stworzenie czegoś nowego, czegoś naznaczonego nowością lub pięknem i harmonią, jest potężnym antidotum na poczucie bezsensu. Twórczość usprawiedliwia się, ignoruje pytanie „dlaczego?”, sama jest uzasadnieniem własnego istnienia. Osoby kreatywne, które pracowały w sytuacjach ogromnych trudności osobistych i największych ograniczeń społecznych(na przykład Galileusz, Nietzsche, Dostojewski, Freud, Vincent Van Gogh, Kafka...), mieli tak rozwiniętą zdolność autorefleksji, że dotkliwiej niż większość z nas odczuwali kosmiczną obojętność wszechświata i świata na mała osoba. W rezultacie dotkliwiej przeżyli kryzys bezsensu i z wściekłością zrodzoną z rozpaczy pogrążyli się w twórczych wysiłkach. Beethoven z całą pewnością stwierdził, że sztuka uchroniła go przed popełnieniem samobójstwa. Ale kreatywność nie jest przeznaczona tylko dla artystów, pisarzy, aktorów i naukowców. Kreatywne podejście do nauki, gotowania, zabawy, nauki, księgowości i ogrodnictwa dodaje życiu czegoś cennego. Wręcz przeciwnie, warunki pracy, które tłumią kreatywność i zamieniają człowieka w automat, zawsze powodują niezadowolenie. Kreatywność może również odgrywać ważną rolę w relacjach miłosnych: ożywienie czegoś w drugiej osobie jest zarówno przejawem dojrzałej miłości, jak i procesem twórczym. Istnieje przekonanie, że człowiek powinien poświęcić się realizacji swojego wrodzonego potencjału. Pojęcie „samorealizacji” jest nowoczesnym sformułowaniem starożytnej idei wyrażonej przez Arystotelesa w IV wieku. pne mi. w powiązaniu z jego systemem przyczynowości teleologicznej. U Arystotelesa idea ta pojawiła się jako doktryna o uwarunkowaniach wewnętrznych, według której właściwym celem lub zadaniem każdego przedmiotu i każdego bytu jest urzeczywistnienie siebie, urzeczywistnienie własnego bytu. W ten sposób żołądź urzeczywistnia się w dębie, a dziecko w w pełni urzeczywistnionej osobie dorosłej. Później tradycja chrześcijańska kładła nacisk na samodoskonalenie i oferowała obraz Chrystusa jako wzór do naśladowania dla tych, którzy pragną udoskonalić swojego Boga. daną esencję. W dzisiejszym świeckim świecie koncepcja samorealizacji należy do teorii humanistycznego indywidualizmu. Samorealizacja odgrywa szczególnie istotną rolę w podejściu Abrahama Maslowa, które zakłada, że ​​człowiek ma skłonność do rozwoju osobistego i integralności, a także pewien wrodzony „profil osobowy”, na który składa się unikalny zespół cech oraz instynktowna chęć manifestować je. Według Maslowa aktualizacja jest procesem naturalnym i nie wymaga zaistnienia żadnej struktury społecznej. Co więcej, Maslow postrzega społeczeństwo jako przeszkodę w samorealizacji – zbyt często zmusza ono jednostki do rezygnacji ze swojego wyjątkowego rozwoju osobistego, otrzymując w zamian źle dopasowane role społeczne i tłumiąc konwencjonalność. Autotranscendencja jest głęboko zakorzenionym pragnieniem człowieka do transcendencji siebie i aspirować do czegoś lub kogoś - czegoś większego od niego samego. Viktor Frankl budzi poważne zastrzeżenia wobec współczesnego nacisku na samorealizację. Jego zdaniem nadmierne zaabsorbowanie wyrażaniem siebie i samorealizacją stoi w sprzeczności z prawdziwym znaczeniem życia. Często ilustruje tę ideę metaforą bumerangu powracającego do myśliwego, który rzucił go tylko wtedy, gdy nie trafi w cel, tak jak ludzie wracają do zaabsorbowania sobą tylko wtedy, gdy stracili swój cel życia. Używa także metafory ludzkiego oka, które widzi siebie lub coś w sobie (to znaczy widzi jakiś przedmiot w soczewce, w cieczy wodnistej lub w ciele szklistym) tylko wtedy, gdy nie jest w stanie widzieć poza sobą zagrożenia stanowiska nie implikują autotranscendencji, przekraczania, przekraczania własnych granic, które są szczególnie widoczne w relacjach międzyludzkich. Im bardziej człowiek skupia się na sobie, na przykład w stosunkach seksualnych, tym mniejsza jest jego ostateczna satysfakcja. Każdy, kto obserwuje siebie, martwi się przede wszystkim o własne podniecenie i uwolnienie, jest prawdopodobnym kandydatem na dysfunkcje seksualne. Frankl uważa, że ​​obecnie wyidealizowany „ekspresja siebie”, jeśli stanie się celem samym w sobie, często uniemożliwia znaczące relacje. W związku miłosnym najważniejsze nie jest swobodne wyrażanie siebie (choć może to być ważneskładnik), ale wyjście poza siebie i troska o bycie drugiego człowieka, sam Maslow używa innego języka, aby wyrazić tę samą myśl. Jego zdaniem w pełni zaktualizowana osobowość (niewielki procent populacji) nie jest zbyt zajęta „ekspresją siebie”. Taka osoba ma silne poczucie siebie i „troszczy się” o innych, zamiast używać ich jako środka wyrażania siebie lub wypełnienia osobistej pustki. Według Maslowa osoby samorealizujące się poświęcają celom, które są poza nimi. Mogą na przykład zajmować się szeroko zakrojonymi kwestiami globalnymi, takimi jak ubóstwo czy środowisko, lub w mniejszej skali dbać o rozwój tych, z którymi żyją. Różne rodzaje aktywności życiowej, tworzące znaczenie, w żadnym wypadku nie wykluczają się wzajemnie; wiele osób czerpie znaczenie z kilku. Co więcej, jak wiele lat temu napisał Erik Erikson, w trakcie indywidualnego cyklu życia następuje stopniowa ewolucja znaczenia. Jeśli w młodości, w okresie wczesnej i średniej dorosłości nasze zainteresowania skupiają się na własnym „ja” – dążymy do uzyskania stabilnych wyobrażeń o sobie, nawiązania bliskich relacji i doskonalenia umiejętności zawodowych – to w piątej lub szóstej dekadzie życia (jeśli nie zawiedliśmy w realizacji wcześniejszych zadań rozwojowych) wchodzimy w etap, w którym sens życia przesuwa się poza granice własnego „ja”. Erikson zdefiniował ten etap („generatywność”) jako „zainteresowanie kształtowaniem następnego pokolenia i kierowaniem nim”; może przybrać formę konkretnej troski o potomstwo lub szerzej przejawów troski i miłosierdzia wobec całej rodziny. Viktor Frankl i 3 kategorie sensu życia. Viktor Frankl to psychoterapeuta egzystencjalny, który przeżył cztery obozy koncentracyjne i stworzył „logoterapię” – terapię mającą znaczenie. Frankl twierdzi, że większość ludzkich nerwic wynika z braku sensu życia, braku podstawowej idei istnienia. W samym sercu naszej istoty, w tych cechach, które czynią nas ludźmi, a nie zwierzętami, aktywnie dążymy do jakiegoś celu. Aspiracja oznacza nie tylko to, że jesteśmy zorientowani na coś poza sobą (a zatem przekraczamy siebie), ale także to, że jesteśmy wolni – wolni do zaakceptowania lub odrzucenia celu, który nas wzywa. „Aspiracja” oznacza orientację na przyszłość: nie popychają nas nieubłagane siły przeszłości i teraźniejszości, ale pociąga nas to, co dopiero ma nastąpić. Kwintesencją jego nauczania jest to, że każdy człowiek ma w życiu sens, jakiego nie ma nikt inny inny może sobie uświadomić. A te wyjątkowe znaczenia można podzielić na trzy główne kategorie: 1 – to, co realizujemy lub dajemy światu jako nasze wytwory; 2 – to, co bierzemy ze świata w formie spotkań i doświadczeń; 3 – nasza pozycja w stosunku do cierpienia, poprzez podejście do przeznaczenia, którego nie możemy zmienić, Frankl definiuje kreatywność jako pracę twórczą, sztukę lub przedsięwzięcie naukowe, które nas przyciąga, jako cel, który możemy zrealizować tylko my, specjalnie do tego wyposażeni. Poczucie Frankla, że ​​on i tylko on może napisać książkę wyjaśniającą rolę znaczenia w psychoterapii, było, w jego własnej ocenie, głównym czynnikiem, który pozwolił mu przetrwać i przetrwać Auschwitz. Różnorodne zajęcia mogą napełnić nasze życie znaczeniem, jeśli podejdziemy do nich kreatywnie. Frankl mówi: „Nie liczy się promień twojego działania, ale to, jak dobrze wypełniasz jego sferę”. Nasze doświadczenia, doświadczenia życia, piękna, prawdy, a zwłaszcza miłości, również są pełne głębokiego znaczenia. Zaangażowanie w głębokie doświadczenie tworzy znaczenie. „Gdyby ktoś lekko poklepał Cię po ramieniu, gdy słuchałeś ulubionej muzyki i zapytał, czy Twoje życie ma sens, czy nie odpowiedziałbyś tak?” – pyta Frankl, miłośnik przyrody , człowiek religijny na pamiętnym nabożeństwie, intelektualista na inspirującym wykładzie, artysta przed arcydziełem.” Doświadczenie życia osobistego108