Chciałabym zastanowić się nad zjawiskiem wyuczonej bezradności. Zjawisko to opisał w latach 60. ubiegłego wieku amerykański psycholog Martin Seligman. W tamtych czasach naukę było stać na znacznie więcej niż obecnie. Pod przewodnictwem Seligmana przeprowadzono eksperymenty na psach. Przez pewien czas psy były narażone na słabe, ale nieprzyjemne wstrząsy. Prąd płynął przez metalową podłogę zamkniętego pomieszczenia, a psy nie miały możliwości ucieczki przed nieprzyjemnymi doznaniami. Po kilku bezowocnych próbach ucieczki, psy zaprzestały jakiejkolwiek aktywności i pogodziły się ze swoim losem. Inną grupę psów umieszczono w podobnym pomieszczeniu, jednak prąd nie został doprowadzony do całej podłogi, a strefa bezpieczna została oddzielona niską barierką. Psy znalazły wyjście z sytuacji, przeskakując barierę. Natomiast psy z pierwszej grupy, umieszczone w tym samym pomieszczeniu, nie próbowały poprawić swojej sytuacji i nie przenosiły się do bezpiecznej części pomieszczenia, nawet jeśli zostały ukarane lub zobaczyły pozytywny przykład u innych psów. Prowadzono także eksperymenty na ludziach, jednak nie byli zaskoczeni, a po prostu zmuszeni do słuchania nieprzyjemnych dźwięków, ale wyniki były podobne. Wyuczona bezradność była zjawiskiem psychologicznym, w którym osoba badana mimo to nie podejmuje prób poprawy swojej sytuacji dostępnych ku temu możliwości. Wyuczona bezradność powstaje w wyniku silnego, długotrwałego stresu, na który nie można wpłynąć. Człowiek traci kontrolę nad swoim życiem i bardzo trudno ją odzyskać. Eksperyment wykazał, że jedynym sposobem, który pomógł psom pozbyć się wyuczonej bezradności, była pomoc eksperymentatora, który dosłownie przeszedł z psem te kilka kroków na drugą stronę barierki, przesuwając za nią łapy. A oto najnowsze badania Seligmana i współpracowników, zorganizowane już w 2000 roku i obejmujące analizę aktywności mózgu, pomogły im zrozumieć, że tak naprawdę nie uczy się bezradności, ale nabywa się umiejętność kontroli i wywierania wpływu. Podstawowym stanem podmiotu jest bezradność. I rzeczywiście, jeśli pamiętamy noworodki, mają one tylko jeden sposób, aby wpłynąć na to, co się dzieje - krzyczeć. I dopiero przy udziale osoby dorosłej, która nawiązała emocjonalną więź z dzieckiem i opiekuje się nim, poszerza się zakres możliwości dziecka. Na przykład już po kilku miesiącach nabywa tak mocny atut, jak umiejętność uśmiechania się do drugiej osoby, co całkowicie zmienia jego relację ze światem. A proces opanowywania nowych sposobów wpływania na to, co się dzieje, nie kończy się, gdy człowiek się rozwija. Choć znaczenie drugiej osoby w tym procesie maleje z czasem, staje się więc jasne, dlaczego dopiero bezpośredni udział eksperymentatora w przeskakiwaniu psa przez barierę przyniósł skutek: wyuczona bezradność jest regresem psychologicznym, z którego dopiero następuje psychologiczna regresja. związek z bardziej stabilnym i dorosłym może pomóc w wydostaniu się podmiotu, który zasadniczo będzie odgrywał rolę rodzicielską. Odwoływanie się do rozsądku, perswazja, a nawet czyjś pozytywny przykład są nieskuteczne – osoba znajdująca się pod wpływem wyuczonej bezradności po prostu nie jest w stanie ich dostrzec. Jest jeszcze jeden ciekawy punkt związany z wyuczoną bezradnością. Okazuje się, że bardziej podatne na to są osoby, które mają tendencję do osobistego brania przyczyn życiowych niepowodzeń. Kiedy się o tym dowiedziałem, byłem w pierwszej chwili zaskoczony i uznałem to za paradoks. Jednak po namyśle rozumiem, że jest to naturalne. Warto zaznaczyć, że idee psychologii egzystencjalnej dotyczące wrodzonej odpowiedzialności za życie człowieka odegrały znaczącą rolę w moim rozwoju jako psychologa, o czym jako student napisałem nawet pracę na ten temat. Badając umiejscowienie kontroli - to znaczy skłonność danej osoby do przypisywania przyczyn tego, co jej się przydarza, przyczynom wewnętrznym lub zewnętrznym, oczywiście myślałem, że jest to wewnętrzne umiejscowienie kontroli.