Od autora: Solntseva N.V. Autorka - Natalia Solntseva - dr hab. Profesor nadzwyczajny, Katedra Psychologii Człowieka, Wydział Psychologii i Pedagogiki, Rosyjski Państwowy Uniwersytet Pedagogiczny im. A. I. Herzen. Lider Klubu Pracy ProcesowejSpecyfika wewnętrznej przestrzeni rodziny świadomie lub nieświadomie skupia się na określonym modelu. Na obecnym etapie rozwoju społeczeństwa rosyjskiego, a także społeczeństwa zachodniego, istnieje tendencja do budowania relacji w rodzinie w oparciu o uznanie wartości i znaczenia każdego jej członka. Praca psychologa rodzinnego opiera się na tych samych zasadach. Interakcja oparta na szacunku do wszystkich członków rodziny i uwzględnianiu pozycji i potrzeb każdego z nich przy rozwiązywaniu problematycznych sytuacji nazywa się „partnerstwem”. Zwykle temat partnerstwa rozpatrywany jest w ramach relacji małżeńskich i terapii małżeńskiej. Częściowo temat ten zostaje ujawniony w ramach podejścia systemowego, w którym rodzina jest postrzegana jako jeden, całościowy system. Jednak struktura i technologia budowania partnerstwa pomiędzy wszystkimi członkami rodziny nie jest dziś jeszcze wystarczająco rozwinięta. Termin partnerstwo jest od dawna używany w środowisku biznesowym, gdy istnieje jasne określenie praw i obowiązków stron, a także zasady partnerstwa. system kar finansowych i odszkodowań w przypadku naruszenia umów. Istnieją technologie uzgadniania przedmiotu umowy, co leży w obopólnym interesie umawiających się stron. Często pojęcie „partnerstwa w rodzinie” odbierane jest jako coś zimnego, surowego, niezwiązanego z ciepłem uczuć członków rodziny do siebie. Ale jeśli przejdziemy do praktyki, to prawdziwe partnerstwa rodzinne to przede wszystkim te relacje, w których każdy z członków rodziny czuje się komfortowo i każdy może dostać to, czego potrzebuje; podczas którego istnieje możliwość otwartej dyskusji na temat tego, co się dzieje. To relacje, w których marzenie staje się rzeczywistością. Formuła partnerstwa. Z jakich elementów powinna składać się interakcja, aby można ją było nazwać partnerstwem? Można wyróżnić główne składniki lub tzw. „Formułę Partnerstwa”, termin wprowadzony i rozwinięty przez E. D. Proskuryakovą. Formuła ta po części przypomina opisane przez E. Fromma składniki miłości dojrzałej, tyle że w odniesieniu do jej realizacji w działaniach praktycznych i życiu codziennym; po części są to elementy procesów biznesowych, ale przeniesione ze sfery biznesowej do sfery rodzinnej. Niewątpliwie korzenie ma także podejście klientocentryczne, które opisuje model relacji i podziału obowiązków pomiędzy klientem a terapeutą (K. Rogers, R. May); a także metodykę leczenia uzależnień i zachowań aspołecznych. Formuła partnerstwa obejmuje następujące elementy: - szacunek - uznanie wartości partnera i jego opinii, - zainteresowanie partnerem, - obecność wspólnego celu. - dialog jako forma kontaktu, - porozumienie o interakcji, które obejmuje w sobie: - zrozumienie i poszanowanie praw własnych i partnera, - dzielenie się odpowiedzialnością, - wzięcie odpowiedzialności za siebie i czyny w stosunku do siebie i swoich partnera i przeniesienie na niego odpowiedzialności za niego i jego czyny (14). Bez każdego z tych elementów partnerstwo nie jest możliwe. Przyjrzyjmy się im bliżej. Szacunek Szacunek oznacza przede wszystkim uznanie wartości i znaczenia partnera oraz jego opinii („jesteś ważny i wartościowy”, „twoja opinia jest ważna”). Uznanie wartości i znaczenia każdego członka interakcji rodzinnej, szacunek dla niego (niej) jako jednostki jest podstawą, bez której nie jest możliwe partnerstwo, a nie odgrywanie ról, interakcja formalna, manipulacyjna czy inna. Znaczenie tego elementu formuły partnerstwa ma swoje źródło w humanistycznym podejściu skoncentrowanym na kliencie, które uznaje wartość klienta, jego doświadczenie i poglądy. O szacunku jako jednym ze składników dojrzałej miłości mówi także E. Fromm. Wielki wkład w uznanieszacunek do każdej jednostki przyniosła praca antydyskryminacyjna, związana przede wszystkim z uznaniem równości płci, a także uznaniem praw dziecka i wartości jego doświadczenia. Wszelkiego rodzaju dyskryminacja zaprzecza równej wartości partnerów . Najbardziej dyskryminowaną grupą są kobiety i dzieci. Bez szacunku dla każdego uczestnika relacji rodzinnych nie jest możliwa wyjściowa relacja oparta na wartościach z każdą osobą. W takiej sytuacji są członkowie rodziny ważni i nieważni; Są tacy, których interesy są najważniejsze, i tacy, których interesy są nieistotne, których niekoniecznie trzeba brać pod uwagę, brać pod uwagę i traktować poważnie. Takie stanowisko prowadzi do odgrywania ról, autorytarnej (nie mylić z autorytatywną) i dyskryminacyjnej interakcji „Nad” - „Pod”: są szanowani (zwykle dorośli i mężczyźni) i brak szacunku (głównie dzieci), których niekoniecznie się słucha i usłyszeli , ponieważ nie zasłużyli jeszcze na szacunek. W praktycznej pracy przy analizie relacji ważne jest, aby wprowadzić szacunek do prawdziwej interakcji. Jeśli jest to trudne, wyjaśnij, co uniemożliwia partnerowi uznanie wartości opinii wszystkich osób. Często za tymi problemami stoją stereotypy, osobiste doświadczenia jako obiektu dyskryminacji oraz obawa przed utratą szacunku i kontroli nad sytuacją. Zainteresowanie Zainteresowanie partnerem pozwala spotkać się z partnerem w celu dalszego budowania z nim relacji. Jeśli partner jest interesujący, istnieje chęć poznania go, jego potrzeb i cech, uzyskania o nim jak najwięcej informacji, zobaczenia prawdziwej osoby. Naruszenie interesów prowadzi do stereotypowej wizji („wszystko jest już o Tobie jasne”, „już wiadomo, co mówisz, czego chcesz, myślisz” itp.). Zatem obecność zainteresowania partnerem odróżnia kochanków od pary długoterminowej, gdy stopniowo kształtuje się pozycja: „Wiem już o nim (niej) wszystko, ponieważ mieszkamy już razem od wielu lat”. Ale człowiek nie jest statyczny. Zmiany czasem zachodzą wyraźnie, czasem niezauważalnie. Zainteresowanie to proceduralna strona relacji, a nie stagnacja. Jest to chęć zbadania zarówno partnera, jak i związku. Brak zainteresowania sprawia, że ​​wszelkie inne wysiłki zmierzające do zbudowania partnerstwa są daremne. Temat zainteresowania partnerem jest szeroko omawiany w terapii małżeńskiej. Jednak utrata zainteresowań często występuje w relacjach dziecko-rodzic – zarówno na etapie przebywania w rodzinie rodzicielskiej (kiedy np. rodzic nie jest zainteresowany zabawami z dzieckiem), jak i po wejściu w samodzielne życie, zwłaszcza w w stosunku do starszych rodziców (np. nie jest interesujące słuchać matki, która „mówi w kółko to samo”). Utrata zainteresowania partnerem często wiąże się z własnymi pretensjami do partnera (skupienie uwagi tylko na sobie). ), utrata znaczenia partnera we własnym życiu (zmiana wartości), brak nowości w związkach (wysoka przewidywalność zdarzeń, w stosunku do których występuje wysoki poziom przystosowania, powoduje nudę, a co za tym idzie zamknięcie związku) aktywność wyszukiwania). Uwzględnienie odsetek jest ściśle powiązane z możliwością zaspokojenia dowolnych własnych potrzeb. Na przykład: nie jest interesujące czytać książkę, która została już przeczytana, ponieważ nie otrzymamy nowych informacji, ale jeśli zmienimy cel „uzyskanie informacji” na inny - „tropienie analogii”, „dostrzeżenie technik artystycznych” itp. ., to znowu pozwoli nam poczuć zainteresowanie tym, co wydaje się już znane. Świadomość swoich potrzeb w interakcji pomaga więc uaktywnić zainteresowanie lub, jak to określa V. Rotenberg, aktywność poszukiwawczą. Przywracaniu zainteresowania partnerem pomaga świadomość tego, w jaki sposób mój partner (dziecko, rodzic, mąż/żona, brat/siostra) różni się od innych, co mi się podoba / podobało mi się wcześniej itp. - czyli możliwość spojrzenia na partnera jak na zupełnie obcego człowieka, zostania badaczem. Posiadanie wspólnego celu. Wspólnym celem jest pole, ta przestrzeń, w kontekście której zachodzi interakcja. Celem jest ogniwo łączące i sam przedmiot interakcji. Im ważniejszy cel, tym więcejsatysfakcja wiąże się z partnerem (partnerami), tym silniejszy i bardziej znaczący jest istniejący związek. Jeśli członkowie rodziny w zasadzie nie mają przecinających się celów, wówczas ich interakcja jako taka jest nieobecna - „jesteśmy sąsiadami żyjącymi w równoległych wszechświatach”. Jeśli cele wszystkich nie są znane członkom rodziny, ale każdy świadomie lub nieświadomie stara się je zaspokoić we wspólnym związku, to jest to droga co najmniej nieporozumień, a co najwyżej - budowania relacji manipulacyjnej. Jeśli cele członków rodziny dotyczą jednego tematu, ale są wielokierunkowe, wówczas prowadzą do konfliktów. Aby zbudować partnerstwo, konieczne jest: - zrozumienie potrzeb każdej ze stron - „czego ja chcę, czego chcesz TY” - znalezienie wspólnego pola, wspólnego celu - „co WSPÓLNEGO jest w naszych celach, nawet wielokierunkowe lub na pierwszy rzut oka niezwiązane ze sobą” ;- ustalamy, jak je zaspokoić, szanując potrzeby partnera, nie naruszając przy tym wzajemnie istotnych zasad (ścieżka współpracy) Na tej podstawie dochodzimy do trzech znaczących aspekty relacji partnerskich Pierwszy aspekt: ​​świadome zrozumienie tego, czego sam chcę. Im jaśniej i poprawniej formułujesz własne pragnienia, tym łatwiej jest budować relacje. A do tego trzeba mieć kontakt ze sobą. Bardzo często ludzie postulują, że chcą jednej rzeczy, ale w rzeczywistości kryje się za tym inna prawdziwa potrzeba. Pytanie testowe sprawdzające prawdziwość stwierdzonej potrzeby: do czego jest Ci to potrzebne? Drugi aspekt: ​​zrozumienie, czego chce mój partner. Aby doszło do tego zrozumienia, konieczny jest kontakt, rozmowa z partnerem, ponieważ w przypadku braku kontaktu cele partnera albo nie są zamanifestowane, albo są wyimaginowane. Trzeci aspekt: ​​umiejętność koordynowania celów wszystkich stron interakcji, rozpoznawanie wartość każdego z nich, bez ignorowania lub oceniania ich jako nieistotnych ani dla Twoich celów, ani dla Twojego partnera. I ostatecznie dojść do jakiegoś porozumienia lub porozumienia w sprawie ich zadowolenia lub wdrożenia. Kontakt i dialogKontakt jest tym, co urzeczywistnia interakcję partnerów i pozwala doprecyzować stanowisko każdej ze stron. Kontakt z innymi ludźmi jest niezbędny do pomyślnego istnienia i rozwoju człowieka. Znaczenie kontaktu jest najczęściej opisywane przez psychologów dziecięcych i nauczycieli, zwłaszcza w kontekście interakcji w diadzie matka-dziecko. Przeciętny rodzic komunikuje się z dzieckiem oko w oko, nie rozwiązując jednocześnie innych palących problemów, nie czytając zapisów, ale komunikuje się, czyli wymienia informacje dwustronnie przez około 10 minut dziennie. Bez kontaktu między partnerami nie da się zrozumieć celów każdej ze stron i ich porozumienia. Strategia koordynacji zakłada wykorzystanie dialogu, gdy uwzględniane jest stanowisko każdej ze stron, a każdy partner ma możliwość wypowiedzenia się na temat swoich potrzeb i bycia wysłuchanym. Dialog to SPOTKANIE dwóch (lub więcej) partnerów, okazja do otwartej dyskusji na temat tego, co się dzieje, a co za tym idzie, prawdziwego zobaczenia partnera. W przypadku braku dialogu partnerzy wykorzystują inne sposoby przekazywania swoich celów i oczekiwań: milczenie, unikanie komunikacja („po co mówić: to nie jest takie ważne albo wszystko jest bezużyteczne”); telepatia („partner sam musi odgadnąć, czego potrzebuję”, „to oczywiste i wszyscy od dawna wiedzą, jak się zachować”); wskazanie dyrektywy („idź i zrób to”, „będziesz miał takie obowiązki, naprawdę, zgadzasz się”); okazanie swojego niezadowolenia („po moich łzach partnerka od razu zrozumie, jak bardzo brakuje mi uwagi”); wskazówki („kiedy się poznaliśmy, byłeś taki uważny...”); dwa równoległe monologi; użycie osoby trzeciej („idź i powiedz swojemu ojcu, żeby...”); wyrzuty i krytyka partnera („zawsze po sobie nie sprzątasz”). Żadna z tych strategii nie dostarcza informacji o tym, co jest faktycznie potrzebne obu stronom interakcji. W związku z tym bez dialogu nie da się skutecznie rozwiązywać istniejących problemów. Unikanie udziału w dialogu może wynikać z różnych przyczyn: braku umiejętności budowania dialogu, stereotypów,lęki, urazy, wyuczona bezradność. Brak dialogu (i w ogóle kontaktu między partnerami) jest jednym z najbardziej typowych problemów podczas budowania partnerstwa. W praktyce, aby rozwiązać te trudności, należy przeprowadzić analizę sposobu, w jaki zachodzi interakcja: w jaki sposób klient daje znać partnerowi, co mu się podoba, a czego nie. skorygować, jakie są pragnienia i potrzeby, a także do czego to prowadzi w związku i na ile jest satysfakcjonujący. Istotne w tej pracy są rozwijanie umiejętności formułowania swoich potrzeb i mówienia o nich (klasyczna technika „Jestem wypowiedzią”) oraz umiejętności słuchania i słyszenia (ponownie klasyczne techniki aktywnego słuchania). Umowa Dobrze sporządzona umowa określa przedmiot umowy, prawa i obowiązki stron ją zawierających, terminy wykonania swoich zobowiązań, a także sankcje w przypadku nie wywiązania się stron z umowy lub sposobów jej zawarcia. odszkodowanie. Im mniejsza zdolność partnera do zagwarantowania przestrzegania umowy, tym ważniejsze jest jasne określenie sankcji (lub rekompensaty), które muszą być adekwatne i realistycznie wykonalne. Te same zasady obowiązują w przypadku kontraktu rodzinnego. Każda rodzina ma wyraźne lub niewypowiedziane porozumienie co do zasad współdziałania zarówno w obrębie systemu rodzinnego, jak i ze światem zewnętrznym (jak zachować się w sytuacji konfliktowej, zgłaszać niepowodzenia, rozdzielać obowiązki, jakie informacje przekazywać). upubliczniać, a które pozostawić prywatnym i wiele więcej). I dopóki to, co dzieje się w rodzinie, każdemu odpowiada, umowa może pozostać niewypowiedziana. Ale gdy tylko związek „przerośnie” sam lub z tego czy innego powodu przestanie odpowiadać któremukolwiek z członków rodziny, pojawia się potrzeba zrewidowania zasad, w tym celu należy zmienić zarówno istniejące zasady w rodzinie, jak i te pożądane dźwięczny. Jeżeli strony w wyniku negocjacji doszły do ​​wzajemnego porozumienia i uzgodniły nowe zasady współdziałania, oznacza to, że została zawarta nowa umowa. Jeśli strony nie dojdą do porozumienia lub każda ze stron rozumie przedmiot umowy na swój sposób, to jest to pole do konfliktów i nieporozumień. Umowa jest efektem współpracy, jednej z najskuteczniejszych, ale jednocześnie -konsumpcyjne strategie budowania relacji. Przyczyny, które mogą utrudniać zawarcie lub wykonanie umowy, zwykle dotyczą tematu praw lub tematu odpowiedzialności. Prawa są złożonym, różnorodnym zjawiskiem charakteryzującym system relacji społecznych. Prawa to zespół norm równości i sprawiedliwości uznawanych w danym społeczeństwie i objętych oficjalną ochroną, regulujących walkę i koordynację wolnych woli w ich wzajemnych relacjach. Oznacza to, że prawa są czymś, co z natury należy do jednostki, czymś, czym może ona swobodnie rozporządzać bez ingerencji z zewnątrz. Podstawowe prawa człowieka są zapisane w Konstytucji Federacji Rosyjskiej, Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Międzynarodowa Karta Praw Człowieka itp. . Prawa dzieci są szczegółowo określone w Genewskiej Deklaracji Praw Dziecka, Konwencji ONZ o prawach dziecka, która została ratyfikowana w Rosji, oraz w innych dokumentach. Oznacza to, że prawa dzieci są na tym samym poziomie, co prawa dorosłych. Prawa pełnią rolę regulatora relacji, gwaranta poszanowania przyrodzonych wolności człowieka. Większość potrzeb i wartości zawarta jest w pojęciach prawa. W procesie pracy psychologicznej za prawa podstawowe uznawane są następujące prawa: prawo do bycia sobą, prawo do własnego zdania i własnego wyboru, prawo do bycia sobą. bezpieczeństwo psychiczne i fizyczne, prawo do informacji, prawo do szacunku, prawo do proszenia o pomoc, prawo do opieki i uznania itp. Znajomość własnych praw i umiejętność korzystania z nich nierozerwalnie wiąże się z uznaniem i szacunkiem o prawa partnera. W związkach partnerskich nie da się realizować praw asymetrycznie, uznając je jedynie jednostronnie. Prawo oznacza szansę, którą dana osoba może wykorzystać lub nie wykorzystać na swój sposóbdyskrecja (przykładowo prawo do powiedzenia „Nie” nie oznacza ciągłej odmowy innym, ale jest szansą, którą można wykorzystać w sytuacji potrzeby). temat poszanowania i realizacji praw. Należą do nich: - nierówny podział praw w związkach - odmowa pewnych praw sobie lub partnerowi, np. jeden z partnerów nie ma prawa do danych osobowych, a drugi nie ma prawa okazywać słabości i popełniania błędów; - uznanie własnych praw, ale niemożność korzystania z nich z różnych powodów; - niemożność deklarowania swoich praw i obwinianie partnera za ich nieprzestrzeganie; - odmowa posiadania większości praw (dzieje się tak w przypadku wcześniej doświadczonego silne tłumienie/dyskryminacja/przemoc – terminologia zależna od paradygmatu naukowego – wówczas zdarzają się sytuacje pozbawienia zaspokojenia podstawowych potrzeb – nieuznanie/nieprzestrzeganie większości praw partnera (z reguły jest to tzw. konsekwencja wychowania w systemie rodzinnym, w którym dziecko albo było świadkiem zaprzeczania/łamania praw innych osób przez swoich bliskich, albo samo było systematycznie poddawane łamaniu jego praw i wolności, co prowadzi do nieakceptacji i braku akceptacji - przestrzeganie tych praw przez inne osoby). - realizacja wcześniej naruszonych praw w wersji zawyżonej. Praca psychologa rodzinnego na temat „Prawa” odbywa się w ramach szeroko pojętej pracy antydyskryminacyjnej. . Technologia pracy na rzecz praw jest dobrze reprezentowana w ramach pracy z dyskryminacją ze względu na płeć i pochodzenie etniczne oraz przemocą w rodzinie. Główne obszary pracy to: świadomość praw własnych i partnera; wprowadzanie ich w prawdziwe życie; zrozumienie, co utrudnia realizację praw; reakcja doświadczenia jako przedmiot dyskryminacji; analiza doświadczeń jako podmiot/źródło dyskryminacji; aktualizowanie doświadczenia zwycięstw i przezwyciężanie dyskryminacji zarówno wobec siebie, jak i wobec drugiej osoby; podjęcia decyzji o niepodejmowaniu zachowań dyskryminacyjnych. Odpowiedzialność za siebie i swoje czyny Odpowiedzialność to chęć wzięcia odpowiedzialności za swoje obowiązki, jedna z najważniejszych cech dojrzałej osobowości. Istnieje wiele podejść do definiowania pojęcia „odpowiedzialności” i rozumienia jej istotnej strony. Odpowiedzialność jest możliwa wtedy, gdy istnieje możliwość wyboru, czyli istnieją alternatywy dla zachowania, istnieje prognoza konsekwencji tego czy innego zachowania dla siebie i innych, istnieje możliwość podjęcia samodzielnej decyzji i podjęcia pewnych działań (lub zaniechań) i następuje niezależna akceptacja pozytywnych i negatywnych konsekwencji dokonanego wyboru. Tylko w sumie tych parametrów możemy mówić o odpowiedzialnym zachowaniu. Analiza tych parametrów pozwala jasno i zrozumieć, na co należy zwrócić uwagę, aby wykształcić w dziecku odpowiedzialne zachowanie. Odpowiedzialność jest jednym z najtrudniejszych elementów partnerstwa, ponieważ z reguły jest to dziecko nie uczył prawdziwej odpowiedzialności za siebie i swoje czyny. Nie uczy się dziecka, jak w pełni dbać o siebie (okazywać odpowiedzialność za siebie – swoje zdrowie, ciało, swoje relacje, własne dobro itp.) i nie pozwala mu być w pełni odpowiedzialnym za swoje czyny. Osoba nie może być odpowiedzialna za inne stworzenie (człowieka, zwierzę), gdyż nie podlega człowiekowi, ale osoba ponosi pełną odpowiedzialność za swoje czyny w relacji z drugim człowiekiem. Przykładowo, człowiek nie może odpowiadać za życie ukochanego kota – będzie on żył tak długo, jak przewiduje to jego program genetyczny i inne zmienne, niezależne od woli człowieka. Ale osoba jest odpowiedzialna za karmienie jej na czas, opiekę nad nią, leczenie na czas i prawidłowo. Karmić, opiekować się, leczyć - to czasowniki określające czynność. Czyje działanie? Często zamiast zdawać sobie sprawę z odpowiedzialności za siebie i swoje czyny, u dziecka rozwija się współzależność.