W jednym z wywiadów Sartre powiedział kiedyś: „Od urodzenia jesteś wrzucony w sytuację, której musisz się podporządkować”[1]. Co ciekawe, te słowa należą do filozofa, który za Heglem definiuje istnienie świadomości jako wolność. Osobowość w fenomenologicznej ontologii francuskiego myśliciela posiada wolną wolę, a jego podstawowe dzieło „Byt i nicość…”, zdaniem samego autora, jest „dziełem o wolności” [2]. Sartre uznaje zatem zdolność człowieka do zajęcia stanowiska w stosunku do czegoś, w stosunku do siebie samego oraz własnych uczuć i stanów. Według filozofa świadomość jako wolność pozwala wznieść się ponad sytuację [3]. Logoterapeuci mogliby powiedzieć, że mówimy o wartościach relacyjnych. Według Frankla to dzięki wartościom (postawie, kreatywności i doświadczeniu) człowiek może odnaleźć sens. Jednocześnie sens jest obiektywny, nieuchronnie istnieje, wystarczy go odnaleźć. To ostatnie stwierdzenie zaprzecza poglądom Sartre’a, który postuluje pogląd, że znaczenia nie odnajduje człowiek, lecz je tworzy. Ostatecznego sensu historii, zdaniem Sartre’a, brakuje ze względu na zasadniczą niekompletność rzeczywistości ludzkiej: „przeszłość można pojąć i ocenić na podstawie przyszłości, która nie istnieje i która nie jest ściśle zdeterminowana przez przeszłość” [4 ] Co ciekawe, Frankl zajmuje podobne stanowisko, jednak nie zaprzecza temu znaczeniu, wręcz przeciwnie, je potwierdza. Jak słusznie zauważa twórca szkoły logoterapii, człowiekiem często kieruje się chęć bycia podobnym wszyscy inni lub postępują zgodnie z tym, czego inni od niego chcą, czyli jego zachowanie podlega konformizmowi lub totalitaryzmowi[5]. Współczesny człowiek jest odcięty od swoich korzeni – ma pewną swobodę w stosunku do instynktów, zatracił tradycje, które mówiły mu, jak żyć, jak postępować. Ale nie mając jasnego zrozumienia własnych pragnień, cierpią z powodu próżni noogennej, to znaczy dręczy ich poczucie bezsensu i wewnętrznej pustki. Ale nawet w tym przypadku życie ludzkie, zdaniem Frankla, nie jest pozbawione sensu. W swoim słynnym eseju „Egzystencjalizm jest humanizmem” Sartre pisze, że nie przeciwstawia moralności religijnej burżuazyjnej moralności publicznej, ale stwierdza, że ​​człowiek jest na to skazany. wolny w swoich decyzjach i działaniach[6]. Jednocześnie Sartre argumentuje, że człowiek jest odpowiedzialny za wszystko, co robi, za siebie i całą ludzkość. Czym jednak jest ta odpowiedzialność, skoro obiektywne znaczenie, zdaniem Sartre’a, nie istnieje, lecz sami je tworzymy? Oczywiście jest w tym pewna sprzeczność. Wiemy już, jakie stanowisko zajmuje francuski filozof w sprawie ostatecznego sensu historii: historia ludzkości nie jest skończona, dlatego nigdy nie jest do końca jasne, jaki jest jej sens, to może ocenić jedynie autor. wynik. Podobne stanowisko zajmuje także Frankl, pisząc, że znaczenie absolutne jest z gruntu niepoznawalne, a sens życia konkretnego człowieka ujawnia się dopiero po jego śmierci, z tym jedynym istotnym zastrzeżeniem, że znaczenie jego zdaniem ma charakter obiektywny[7]. Frankl nie zaprzecza obiektywności znaczenia; koncepcja znaczenia chwili pozostaje także w koncepcji Frankla: liczy się to, jak człowiek postępuje w danym konkretnym momencie, dlatego jest odpowiedzialny. Rzeczywiście, jak słusznie zauważył D.A. Leontiew we wstępie do dzieła Frankla, opublikowanym w języku rosyjskim, „wolność pozbawiona odpowiedzialności przeradza się w arbitralność” [8]. Nie ma tu żadnej sprzeczności, można odnieść wrażenie, że aby nauka Sartre’a była szczególnie spójna, brakuje właśnie tego składnika – znaczenia. Bez tego, moim zdaniem, jego monumentalna i spójna koncepcja, jeśli nie upadnie, to odsłania niepewny fundament i nie możemy pozbyć się wrażenia, że ​​przez tę sprzeczność została pozbawiona przejrzystości nie ma sensu się nad tym zastanawiać, – 1990.