Ponury, wąsaty geniusz Fryderyk Nietzsche wypowiedział kiedyś myśl: „Bóg umarł, a człowiek jest wolny”. Potomkowie, jak to zwykle bywa, podarli tę myśl, pozostawiając w niej jedynie ideę śmierci Boga, a odrzucając ideę wolności człowieka, a sam Nietzsche, m.in. na podstawie tego stwierdzenia, uznali go za ateistę i bojownika przeciwko Bogu. Dziś zostawmy Boga w spokoju: porozmawiajmy o człowieku i jego wolności. Porozmawiajmy o wolności w jej psychologicznym rozumieniu. Kiedy psycholog zostaje zapytany, czym jest wolność w jego rozumieniu, z przekonaniem odpowiada, że ​​w kontekście psychologicznym jest to to samo, o czym mówił mądry Żyd Baruch Spinoza pytanie: „Co, myślisz, że jesteś mądrzejszy od rabina z Odessy?…” To znaczy, nie zastanawiaj się, nie bądź mądry. Amsterdamski Spinoza był mądrzejszy od holenderskich rabinów, za co ci sami holenderscy rabini naprawdę nie lubili Spinozy: prawdopodobnie między innymi ze względu na jego stanowisko w sprawie wolności. Cóż, jedno słowo zostało zamienione na dwa . Teraz trzeba wyjaśnić jedno i drugie... Po pierwsze, o konieczności. Z psychologicznego punktu widzenia człowiek jest zaprojektowany w taki sposób, że potrzebuje ograniczeń. W przypadku braku ograniczeń człowiek odczuwa dyskomfort, aż do całkowitego paraliżu zdolności do działania. Jeden z moich nauczycieli zilustrował tę koncepcję wspaniałym przykładem zatytułowanym „Amerykańska lodówka”. W młodości żył w amerykańskiej rodzinie. I tak, kiedy zaczyna w nim mieszkać, pokazują mu lodówkę i mówią: tu jest lodówka, jeśli chcesz jeść, jest tam jedzenie. Ale to nie wszystko. Drzwi lekko i równomiernie otwierają pokaż mu jedzenie: widzisz, mówią.. Możesz to wszystko zabrać, wyjaśniają. Tylko tutaj, na tej półce, znajdują się produkty, które Mary uwielbia. Ale w tym pojemniku jest to, co John kupuje dla siebie. Ale ty też możesz to wszystko wziąć, weź, jeśli chcesz... I zamknęli drzwi. Co się stało? Starannie nałożyli na niego ograniczenia. Gdyby te ograniczenia nie zostały dla niego nałożone, to jak mógłby mieszkać normalny człowiek duży akt rodziny obcych? Za każdym razem, gdy wchodził do lodówki, dręczyły go wątpliwości: a co jeśli coś źle wezmę?.. A co jeśli zjem coś, co ludzie kupili specjalnie dla siebie?.. I w rezultacie skonsumowałby, no cóż, niech powiedzmy jedną piątą części lodówki: wziąłby mniej tego, co mógł, a znacznie mniej tego, co chciał zabrać... Czyli w przypadku braku ograniczeń byłby zdezorientowany i częściowo sparaliżowany w swojej wolności. Ale teraz, gdy już dokładnie wie, czego nie wolno mu brać (no cóż, to znaczy możesz „jeśli chcesz”, ale tak naprawdę nadal nie musisz), swobodnie i szczęśliwie konsumuje wszystko inne. I tak zużywa nie jedną piątą lodówki, ale cztery piąte Wszystko, co nie jest bezpośrednio zabronione, jest dozwolone. Albo inny przykład: przyprowadziłeś przyjaciół do nowo wybudowanej daczy, gdzie jeszcze nie udało ci się postawić ogrodzenie wokół obiektu. A wokół są dacze innych ludzi. I tak ludzie tłoczą się blisko domu, nie odchodzą dalej niż pięćdziesiąt metrów: a co jeśli wejdą na cudzą posesję, a właścicielom się to nie spodoba?.. Nie ma płotu i wydaje się, że płotu nie ma. idź, gdzie chcesz: ale paradoksalnie, to brak wyraźnych zewnętrznych ograniczeń przestrzennych zmusza człowieka do samoograniczenia swobody poruszania się. Ale pokazujesz swoim przyjaciołom: bracia, tam jest brzoza, a tam jest tam szopa, to są przybliżone granice działki... I tyle: ludzie spokojnie i swobodnie przechadzają się po całym terenie Twojego ogrodu, ciesząc się swobodą poruszania się... Dlaczego ograniczenia są tak ważne z psychologicznego punktu widzenia dla dwojga? Po pierwsze, określając, czego nie masz (jeszcze nie), jasno i jednoznacznie wskazujesz, co już masz. Innymi słowy, ustalając pewną granicę, wyznaczasz nią strefę, która już do ciebie należy. Pamiętasz Sokratesa?.. „Wiem tylko, że nic nie wiem, ale inni też tego nie wiedzą”. człowiek o fenomenalnej erudycji i rozległej wiedzy, doskonale zdawał sobie sprawę, jak wiele nieznanego i niezrozumiałego dla niego osobiście leży poza granicami jego erudycji i tej jego wiedzy. Dlatego powiedziałem coś takiego. Pozwalać...