Od autora: Praca została opublikowana w czasopiśmie naukowym „Psychoterapia” – mgr Goncharov Operacjonalizacja analizy przeciwprzeniesienia w psychoterapii pozytywnej / M. Goncharov // Psychoterapia. - 2012. - Nr 1. - s. 26-35: rysunek, tabela. - Bibliografia: s. 13 35 (9 tytułów). - ISSN 2074-0166 Operacjonalizacja analizy przeciwprzeniesienia w psychoterapii pozytywnej. Mgr Goncharov, Centrum Psychoterapii Pozytywnej, Moskwa Streszczenie: Większość przykładów przeciwprzeniesienia spotykanych w literaturze dotyczy świadomych reakcji emocjonalnych psychoterapeuta, a elementy nieświadome rozpatrywane są w znaczeniu przejściowych „martwych punktów”, które można przezwyciężyć poprzez uświadomienie sobie własnych reakcji emocjonalnych. Wcześniej termin „przeciwprzeniesienie”, mający pochodzenie psychoanalityczne, był używany głównie przez psychoanalityków. Jednak obecnie zjawisko „przeciwprzeniesienia” jest uznawane przez wiele szkół psychoterapii i jest stosowane znacznie szerzej. Współcześnie można wyróżnić dwa przeciwstawne podejścia do pojęcia przeciwprzeniesienia. Pierwsze podejście można nazwać „klasycznym”. Charakteryzuje się koncepcją przeciwprzeniesienia, uważaną za nieświadomą reakcję psychoanalityka na przeniesienie pacjenta. Drugie podejście nazwiemy „podejściem totalistycznym”. W jego ujęciu przeciwprzeniesienie to ogólna reakcja emocjonalna psychoterapeuty na pacjenta w sytuacji leczenia. Pomimo tego, że koncepcje przeniesienia i przeciwprzeniesienia mają już około 100 lat, operacjonalizacja tych zjawisk pozostaje w dużej mierze niewystarczająca. Dla konceptualizacji i formalizacji ludzkich doświadczeń bardzo praktyczna okazała się koncepcja czterech sposobów rozumienia rzeczywistości, sformułowana przez niemieckiego profesora i twórcę metody psychoterapii pozytywnej Nossrata Pezeshkiana. Zgodnie z tą koncepcją istnieją cztery kanały poznania świata: 1) poprzez doznania (emocje, uczucia, doznania); 2) poprzez logikę i rozum (myśli, oceny); 3) poprzez tradycje i osobiste doświadczenia (stowarzyszenia, osobiste doświadczenia); 4) poprzez intuicję (fantazje, sny). Słowa kluczowe: przeciwprzeniesienie, operacjonalizacja, psychoterapia pozytywna, model równowagi Zazwyczaj większość przykładów przeciwprzeniesienia spotykanych w literaturze odnosi się do świadomych reakcji emocjonalnych psychoterapeuty, a elementy nieświadome rozpatrywane są w znaczeniu przejściowych „martwych punktów”, które stanowią tzw. przytłoczony faktem, że jest świadomy swoich reakcji emocjonalnych. Problem psychoterapeuty polega jednak nie tylko na odkryciu jakichkolwiek nieświadomych uczuć, ale także na tym, jak powinien sobie poradzić z tymi bardzo intensywnymi uczuciami, których doświadcza w pracy z pacjentem, a które nieuchronnie wpływają na terapię pochodzenia psychoanalitycznego, był używany głównie przez psychoanalityków. Jednak obecnie jest uznawana przez wiele szkół psychoterapii i jest stosowana znacznie szerzej. O ile przeniesienie w krótkim czasie przekształciło się z głównej przeszkody w najpotężniejszą metodę leczenia, o tyle przeciwprzeniesienie zachowało swój negatywny wizerunek przez prawie czterdzieści lat [1]. Wielki krok naprzód w rozwoju koncepcji przeciwprzeniesienia w pracy psychoanalitycznej nastąpił w latach okres, kiedy stało się oczywiste, jak ważne jest to zjawisko, aby pomóc psychoterapeucie w zrozumieniu informacji otrzymywanych od pacjenta. Pojawił się pomysł, że psychoterapeuta nosi w sobie elementy zrozumienia i zrozumienia procesów zachodzących w psychice pacjenta, że ​​elementy te nie są od razu realizowane, ale można je odkryć, jeśli słuchając pacjenta, obserwuje własny stan psychiczny. wspomnienia. Idea ta została ukryta w opisach S. Freuda (1912) wartości uwagi neutralnej, czyli „swobodnej”. Jednak pierwsze i jednoznaczne stwierdzenie o pozytywnym znaczeniu przeciwprzeniesienia zostało wygłoszone przez Paolę Heimann (P. Heimann), a następnie poparte przez innych analityków. Hyman zaczął postrzegać przeciwprzeniesienie jako zjawisko angażującewszystkie uczucia, jakich analityk doświadcza w stosunku do pacjenta. Uważała, że ​​psychoanalityk powinien wykorzystać swoją emocjonalną reakcję na pacjenta – swoje przeciwprzeniesienie – jako klucz do zrozumienia. Świadomość swoich reakcji przez terapeutę może zatem zapewnić dodatkowy dostęp do rozpoznania nieświadomych procesów psychicznych pacjenta [8]. W Stanach Zjednoczonych Harold Searles szczerze opisał naturalne burze przeciwprzeniesieniowe w artykule z 1959 roku na temat prób irytowania terapeutów przez psychotyków. W Wielkiej Brytanii Donald Wood Winnicott zasłynął ze swojego śmiałego ujawnienia się (np. w swoim znanym artykule z 1949 r. „Hate in Countertransference”) [9]. Obecnie można wyróżnić dwa przeciwstawne podejścia do koncepcji przeciwprzeniesienia. Pierwsze podejście można nazwać „klasycznym”. Charakteryzuje się koncepcją przeciwprzeniesienia, uważaną za nieświadomą reakcję psychoanalityka na przeniesienie pacjenta. Podejście to jest ściśle powiązane z podejściem Freuda (1910) do tego terminu, a także z radą Freuda skierowaną do psychoanalityków, aby spróbowali przezwyciężyć przeciwprzeniesienie. W tej perspektywie genezę przeciwprzeniesienia upatruje się głównie w neurotycznych, czyli nieświadomych konfliktach analityka. Drugie podejście nazwiemy „podejściem totalistycznym”. W jego świetle przeciwprzeniesienie reprezentuje ogólną reakcję emocjonalną psychoterapeuty na pacjenta w sytuacji leczenia. Przedstawiciele tego podejścia uważają, że świadome i nieświadome reakcje psychoterapeuty na leczonych pacjentów zależą od wielu czynników: od rzeczywistości samego pacjenta, od przeniesienia pacjenta, od realnych potrzeb psychoterapeuty, a także oczywiście od na jego neurotyczne potrzeby. Ważne jest także zrozumienie, że psychoterapeuta jako osoba może np. złościć się na niektóre zachowania klienta z absolutnie uzasadnionych i realnych powodów, a brak odpowiedniej reakcji złości będzie dla klienta raczej szkodliwy. Wszystko to z kolei wskazuje na niezwykłą wartość i znaczenie zdrowia psychicznego samego psychoterapeuty jako głównego instrumentu jego pracy. Co więcej, drugie podejście zakłada, że ​​różne składowe reakcji emocjonalnych terapeuty są ze sobą ściśle powiązane i że przeciwprzeniesienie, choć ostatecznie musi zostać wyeliminowane, może być bardzo pomocne w pogłębianiu zrozumienia przez terapeutę swoich pacjentów że szersza definicja przeciwprzeniesienia i wzywa do większego technicznego wykorzystania przeciwprzeniesienia w terapii. Wielu przedstawicieli tego podejścia omawia z pacjentem wpływ swojego przeciwprzeniesienia, traktując to jako część ważnej pracy psychoterapeutycznej. Chęć przeanalizowania wszystkich swoich reakcji na pacjenta prędzej czy później doprowadzi do mniej lub bardziej całkowitego zamalowania „białych plam” lub nieświadomych chwil. Warto mieć świadomość i umieć analizować przeciwprzeniesienie, aby móc je skutecznie stosować w psychoterapii. Jeśli tego nie zrobisz, możesz nigdy nie zdobyć tego cennego doświadczenia i w związku z tym ograniczyć swoje możliwości terapeutyczne. Psychoterapeuci szkoły „holistycznej” krytykują stanowisko „klasycznego”, które zawężona definicja przeciwprzeniesienia dobrze nadaje się do ukrycia. jego prawdziwe znaczenie, ponieważ sugeruje, że w zasadzie przeciwprzeniesienie jest czymś „złym” i „szkodliwym”. I z tego powodu – jak głoszą podobne argumenty – u psychoterapeuty utrwala się fobiczna postawa unikania jego reakcji emocjonalnych, co prowadzi do trudności w zrozumieniu zjawisk zachodzących w sytuacji terapeutycznej. Dwukierunkowe przenikanie wpływów płynących z przeniesienia i rzeczywistość pacjenta z jednej strony, a z dotychczasowej i obecnej rzeczywistości psychoterapeuty z drugiej strony zawiera wiele ważnych informacji na temat komunikacji niewerbalnej pomiędzy pacjentem a psychoterapeutą. Informacje te można łatwo utracić, jeślipróbuje wyeliminować reakcje emocjonalne terapeuty, zamiast skupiać się na nich i ich źródłach. Jeśli jednak psychoterapeuta przyjmie pogląd, że jego reakcje emocjonalne są ważnym narzędziem technicznym, dzięki któremu może lepiej zrozumieć i pomóc pacjentom, wówczas psychoterapeuta poczuje się znacznie swobodniej i bardziej otwarcie dostrzeże pozytywne i pozytywne emocje, które pojawiają się w sytuacji przeniesienia , negatywne uczucia, nie będą już musiały tłumić takich reakcji, ale będą mogły je wykorzystać w pracy. Jedna ze znaczących grup pacjentów – a mianowicie z ciężką patologią charakteru i zaburzeniami na poziomie granicznym, a nawet psychotycznym, jest narażona. do intensywnych, szybko pojawiających się i gwałtownie zmieniających się ze względu na naturę swojego przeniesienia, często wywołuje u terapeuty bardzo intensywne reakcje przeciwprzeniesieniowe, które zawierają ważne punkty odniesienia, dzięki czemu można je wykorzystać do nawigacji w zrozumieniu tego, co jest kluczowe dla chaotycznych przejawów u pacjenta Jak już wspomniano powyżej, tej teoretycznej innowacji dokonał P. Heimann, który w 1949 r. wygłosił na kongresie w Zurychu raport „O przeciwprzeniesieniu” (raport został opublikowany w 1950 r.). W swoim wystąpieniu P. Heimann dość ostro zarysowała kilka stanowisk [8]. Po pierwsze, przeciwprzeniesienie należy nazwać całkowitą reakcją analityka na pacjenta, całym zespołem jego świadomych i nieświadomych reakcji podczas psychoanalizy. Po drugie, taka reakcja jest nie tylko nieunikniona, ale i przydatna, ponieważ umiejętnie zastosowana otwiera możliwość pełniejszego zrozumienia pacjenta. Według Heimanna koncepcja przeciwprzeniesienia powinna podążać ścieżką takich freudowskich koncepcji, jak „opór” i „przeniesienie” – przejść od kategorii przeszkód do kategorii narzędzi pracy. Po trzecie, przeciwprzeniesienie jest wytworem pacjenta tym samym, jeśli nie w większym stopniu, jako produkt aktywności umysłowej psychoterapeuty. Zakładano, że wykwalifikowany psychoterapeuta jest na tyle wolny od neurotycznych reakcji przeciwprzeniesieniowych, że potrafi odróżnić uczucia płynące od pacjenta od własnych i wykorzystać je jako narzędzie pracy terapeutycznej. Tym samym Paola Hyman tchnęła w przeciwprzeniesienie nowe życie i to w znaczący sposób wzbogacił zestaw narzędzi współczesnego psychoterapeuty. Zaburzenia i problemy psychiczne pacjentów często są spowodowane i objawiają się zaburzeniami w sferze relacji: relacji z samym sobą, z innymi ludźmi czy ze światem zewnętrznym. Osoba znajduje się w jakiejś iluzorycznej lub zniekształconej rzeczywistości, ponieważ z różnych powodów nie otrzymuje pełnej informacji zwrotnej na temat swojego zachowania, w dużej mierze z powodu braku niezbędnych do tego „normalnych” relacji. Pod tym względem psychoterapeuta często okazuje się jedynym dyrygentem tej niezbędnej informacji zwrotnej, pod warunkiem oczywiście, że posiada wystarczające kompetencje komunikacyjne. Przeciwprzeniesienie, jako narzędzie diagnostyczne, odgrywa ważną rolę w identyfikacji tematów problematycznych pacjenta. Psychoterapeuta musi ocenić, jakie reakcje oferuje mu pacjent poprzez proponowaną relację i jakiemu tematowi można te reakcje przypisać. Pomimo tego, że koncepcje przeniesienia i przeciwprzeniesienia mają już około 100 lat, operacjonalizacja tych zjawisk pozostaje w dużej mierze niewystarczająca. . W szczególności nie ma jednego modelu, według którego specjaliści mogliby formułować swoje doświadczenie terapeutyczne, analizować swoje trudności i odkrywać „martwe punkty”. Jednocześnie potrzeba konceptualizacji i wyartykułowania przeciwprzeniesienia jest bardzo dotkliwa. Właśnie w tym celu chcę przedstawić model operacjonalizacji przeciwprzeniesienia. Ten sam model można wykorzystać do analizy przeniesienia [7]. Metaforycznie przeciwprzeniesienie można porównać do lustra, w którym komunikując się z klientem, przeglądamy się i mamy możliwość oceny własnych reakcji i zachowań. W przypadku lustrajest umiejscowiony ściśle frontalnie, wyraźnie i całkowicie widzimy siebie i swoje reakcje. Jeśli lustro ustawione będzie pod kątem, najprawdopodobniej nie zobaczymy siebie całkowicie i nie zauważymy swojego zachowania, ale zobaczymy więcej tego, co dzieje się wokół nas. Tę wersję układu „lustrzanego” można nazwać neurotyczną lub nieświadomą, gdy terapeuta nie jest w stanie wykorzystać swoich reakcji przeciwprzeniesienia do analizy doświadczeń i zachowań klienta ze względu na „ślepe” obszary. Kompetencje terapeuty można uznać za umiejętność terminowego skorygowania położenia lustra. W ten sam sposób klient patrzy na nas jak w lustro. Dość często w tym lustrze nie widzi wcale terapeuty, ale osobę znaczącą ze swojej przeszłości – przeniesienie. A my, zauważając to, jako profesjonaliści, mamy możliwość rozpoznania istotnego obiektu pacjenta i oddzielenia lub odróżnienia tych obiektów od nas samych. Schematycznie związek pomiędzy przeniesieniem i przeciwprzeniesieniem można przedstawić następująco: *R jest ważnym obiektem przeszłość Rycina 1. Przeniesienie i przeciwprzeniesienie Opowiadanie nam W swoim doświadczeniu relacji z otoczeniem pacjent pokazuje nam, jak interpretuje tę rzeczywistość, jak kwalifikuje zachowanie innych ludzi, a także swoje, jako reakcję na nie. zachowanie innych w stosunku do siebie. Klient przekazuje nam, jak wielokrotnie doświadcza innych w odniesieniu do siebie i jak wielokrotnie doświadcza siebie w relacjach z innymi. Ta perspektywa doświadczenia charakteryzuje się jako przeniesienie. Psychoterapeuta natomiast sam wciela się w rolę tych „innych” i jest w stanie ocenić, czy jego doświadczenie interakcji z klientem pokrywa się z opisanym przez klienta doświadczeniem interakcji z innymi. Ponadto psychoterapeuta sam może ocenić, na ile doświadczenie klienta w zakresie postrzegania siebie w interakcji z innymi odpowiada doświadczeniu psychoterapeuty w zakresie postrzegania swojego klienta w terapii. W naszej pracy, analizując przeciwprzeniesienie, opieramy się na koncepcji teoretycznej zaczerpniętej z psychoterapii pozytywnej według N. Pezeshkiana (1968). Metoda Psychoterapii Pozytywnej jest psychodynamiczną metodą transkulturową z humanistycznym spojrzeniem na człowieka. Metoda została uznana przez Światową Radę Psychoterapii (www.worldpsyche.org) i Europejskie Stowarzyszenie Psychoterapii (www.europsyche.org) za niezależną i naukową. W 1997 roku metoda otrzymała nagrodę Richarda-Martina-Price'a na podstawie wyników badań jakości i skuteczności. Omawiając treść przeniesienia lub przeciwprzeniesienia, zauważamy, że w literaturze specjalistycznej coraz częściej można znaleźć odniesienia do uczuć lub uczuć. fantazje. Jednak nie jest to pełne odzwierciedlenie doświadczeń danej osoby. Dla konceptualizacji i formalizacji ludzkich doświadczeń bardzo praktyczna okazała się koncepcja czterech sposobów rozumienia rzeczywistości, sformułowana przez niemieckiego profesora i twórcę metody psychoterapii pozytywnej Nossrata Pezeshkiana [4, 5]. Zgodnie z tą koncepcją istnieją cztery kanały poznania świata: poprzez doznania (emocje, uczucia, doznania); poprzez logikę i rozum (myśli, impulsy, oceny); poprzez tradycje i osobiste doświadczenia (skojarzenia, wspomnienia, osobiste doświadczenia); poprzez intuicję (fantazje, lęki, oczekiwania). Te cztery kanały poznania rzeczywistości są przez nas aktywnie wykorzystywane w kontaktach z otoczeniem i mogą służyć do konceptualizacji doświadczeń zarówno naszych własnych (przeciwprzeniesienie), jak i doświadczeń klienta (przeniesienie) [1, 7]. W odniesieniu do kontinuum czasowego te sposoby poznania świata również są zróżnicowane i obejmują wszystkie wymiary czasu: teraźniejszość, przeszłość i przyszłość. Sfera uczuć/odczuć i myśli/impulsów dotyczy teraźniejszości. Te. jest to coś, czego doświadcza się tu i teraz. Sfera osobistych doświadczeń i skojarzeń karmi się przeszłością. Sfera fantazji/oczekiwań/lęków dotyczy przyszłości, tego, co jeszcze się nie wydarzyło. Ryż. 2. Cztery kanały poznania rzeczywistości (N. Pezeshkian, 1977) i trzy wymiary czasu Analiza przeżyć emocjonalnych Powtarza się znaczenie emocji w procesie psychoterapeutycznymjest podkreślane w literaturze przez wielu autorów. Terapeuta zawsze będzie doświadczał różnych uczuć w przypadku różnych pacjentów. U niektórych zainteresowanie i uczestnictwo, u innych irytacja lub nuda. Psychoterapeuta na niektórych pacjentów czeka i przygotowuje się do spotkania, podczas gdy u innych jest zapominalski, nieuważny, a nawet cieszy się, jeśli pacjent opuści spotkanie. Wszystko to są reakcje przeciwprzeniesienia. Ryż. 3. Obszar analizy reakcji emocjonalnych Analiza emocji i afektów jest bardzo ważną częścią pracy każdej psychoterapii. Emocje wskazują na wagę zdarzeń i często są kluczem do zrozumienia treści konfliktów. Dostępność przeżyć emocjonalnych jest także cennym kryterium diagnostycznym i wpływa na kształtowanie się perspektyw terapeutycznych. Doświadczenia emocjonalne, których doświadczamy jako psychoterapeuci w relacji z pacjentem, mogą służyć jako reprezentacja doświadczeń, których mogą doświadczać inne podmioty pacjenta. życie codzienne. Analiza tego obszaru dotyczy wykrywania wszelkich reakcji emocjonalnych lub cielesnych, które pojawiają się w procesie interakcji interpersonalnej pomiędzy psychoterapeutą a pacjentem. Przykłady doświadczeń psychoterapeuty: - Opieka i uczestnictwo; - Irytacja lub złość; - Dewastacja; - Litość i współczucie; - Nuda i obojętność; - Irytacja i żal; - Czułość i romantyzm; - Strach lub niepokój; - Niechęć lub żal; - Podziw i zachwyt To tylko niewielka część możliwych przeżyć. Bardzo ważne jest opisanie przeżyć emocjonalnych bez konieczności bezpośredniego łączenia ich z przyczyną tych emocji. Można to zrobić później. Próba natychmiastowego wyjaśnienia swoich przeżyć może wywołać opór lub aktywację psychologicznych mechanizmów obronnych. Możliwe pytania: Jak się czuję z pacjentem? Co dzieje się z moim ciałem i doznaniami podczas komunikacji z klientem? Warto rozróżnić sytuacyjne doświadczenia emocjonalne, wywołane wpływem jakiegoś prywatnego doświadczenia, od powtarzających się przeżyć emocjonalnych, które pojawiają się co jakiś czas w interakcji z pacjentem. Te ostatnie mają oczywiście ogromną wartość, gdyż reprezentują względnie stabilny wzorzec reakcji na pacjenta i mogą służyć jako reprezentacja przeżyć emocjonalnych innych osób. Analiza doświadczeń poznawczych i impulsów. Nie mniej cenna jest dla niej sfera logiki i rozumu analiza. Merytorycznie obejmuje analizę impulsów i motywów, myśli i ocen. Ryż. 4 Obszar analizy reakcji poznawczych i behawioralnych Spotkanie z różnymi klientami nie tylko powoduje, że czujemy się inaczej, ale także powoduje, że inaczej się wobec nich zachowujemy. W przypadku niektórych jesteśmy współczujący i energiczni, podczas gdy w przypadku innych jesteśmy bierni i pesymistyczni. U niektórych sesja mija błyskawicznie, u innych 50 minut wydaje się wiecznością. Wszystkie te aspekty naszego zachowania są również bardzo ważne dla zrozumienia tego, co klient oferuje nam podczas sesji terapeutycznej i jak na tę ofertę odpowiadamy. Komunikując się z klientami, stale ich oceniamy, rozmawiamy o nich sami ze sobą i komentujemy. Umiejętność rejestrowania i analizowania naszych myśli, impulsów, gestów i ocen może dać nam dostęp do głębszego zrozumienia tego, co dzieje się z klientem. W analizie tego obszaru opisujemy wszelkie oceny lub przemyślenia, jakie dajemy na temat zachowań pacjenta lub wewnętrznych motywacji wobec pacjenta. Nasz impuls lub chęć wobec pacjenta jest powiązany z naszą oceną jego zachowania. Na przykład pacjent oceniony jako „napastnik” może wywołać impuls do obrony lub szukania wymówek. Lub pacjent oceniony jako mało obiecujący może zachęcać do wycofania się. Możliwe pytania: Co chcę zrobić z pacjentem? Co myślę i mówię sobie o pacjencie? Przykładowe doświadczenia psychoterapeuty: - Co za beznadziejny klient - dystans; - Oszukuje mnie - podejrzenie; - Co za niezadowolony klient - chęć prowadzenia; - A ona jest po prostu piękna - flirtuje; - Ukrywanie lub spiskowanie – uwaga; - naśmiewa się ze mnie - atak,oskarżenie; - Oskarża mnie - obrona, uzasadnienie; - Nie musisz się o nią martwić - zapewniona jest autonomia; - Jak bezradna i bezbronna - chęć przewodzenia i pouczania. Zarówno doświadczenia emocjonalne, jak i poznawcze odnoszą się do chwili obecnej i charakteryzują to, co dzieje się tu i teraz podczas sesji terapeutycznej. W niedawno wydanym drugim wydaniu Operationalized Psychodynamic Diagnostics - 2 (zwanej dalej OPD-2) przedstawiono tabelę 32 sformalizowanych wzorców relacji opartych na modelu daszkiem Benjamina. Można je również wykorzystać do operacjonalizacji przeciwprzeniesienia i przeniesienia. Jednym z celów diagnozy psychoterapeutycznej jest sformułowanie dynamiki relacji. Zgodnie z koncepcją opracowaną przez grupę niemieckich naukowców i sformułowaną w „Zoperacjonalizowanej Diagnostyce Psychodynamicznej – 2”, dynamika ta objawia się w czterech pozycjach interpersonalnych wskazanych na rycinie 5: Stosunek pacjenta do zachowań innych Stosunek pacjenta do własnego zachowania Postawa psychoterapeuty wobec zachowania pacjenta. Postawa psychoterapeuty wobec własnego zachowania wobec pacjenta. Diagnoza powinna pozwolić na powiązanie ze sobą tych czterech pozycji interpersonalnych. To sformułowanie wykracza poza zwykłe opisanie tego, co dzieje się w związku, poszerzając i pogłębiając dynamiczne zrozumienie (Grande i in., 2004a). Tworząc takie połączenie należy kierować się schematem przedstawionym na rycinie 2, który przedstawia typowe powiązanie pomiędzy pozycjami. Z empirycznej perspektywy pacjenta kolejność zdarzeń następuje zazwyczaj od prawej do lewej (I. Przejście dynamiki relacji): Rycina 5: Diagram diagnozy relacji według OPD-2 Pacjenci opisują powtarzające się sposoby, w jakie inni mogą ich traktować, które mogą być rozczarowujące, nieprzyjemne lub wrogie i na które oni sami nieuchronnie reagują poprzez własne doświadczenia. Oznacza to, że z doświadczenia pacjenta wynika, że ​​bardziej aktywny typ zachowania często przypisuje się innym osobom, a bardziej reaktywny – sobie. (I. Dynamika relacji) Z punktu widzenia innych, w tym samego terapeuty, sytuacja jest generalnie odwrotna: to, co pacjent opisuje jako swoje reakcje na obiekt, jawi się tutaj jako problematyczna propozycja relacyjna, która podważa, dezorientuje lub stawia wywieranie presji na drugą osobę itp. W większości przypadków są to te inicjujące i aktywne momenty zachowań w relacjach, których pacjent nie bierze pod uwagę w swoich doświadczeniach, a które prowadzą do charakterystycznych różnic między postrzeganiem siebie a postrzeganiem innych (przejście II). III.) dynamiczne połączenie relacyjne łączy dwa dolne diagramy obszarów od lewej do prawej. Pacjent swoim zachowaniem sugeruje konkretne relacje, które w przeciwprzeniesieniu można doświadczyć jako uczucia, impulsy do działania czy fantazje. Teraz badacz może sprawdzić: jak czułby się pacjent, gdybym uległ tym impulsom, które on we mnie budzi, ofiarowując relacje. Czy będzie postrzegał moje zachowanie w ten sam sposób, w jaki stale postrzega zachowanie innych, ale w innym czasie? To pytanie dotyczy przejścia IV. pomiędzy prawym dolnym i prawym górnym obszarem. Jeśli uda się ustalić to ostatnie połączenie, interpretacja zdarzeń dynamiki relacji jest kompletna. Teraz wszystko można podsumować w ostatecznym sformułowaniu, które opisuje informację zwrotną i wyjaśnia, w jaki sposób pacjent poprzez swoją propozycję związku wywołuje dokładnie te reakcje, których się boi i stara się uniknąć. Zgodność impulsów doświadczanych w przeciwprzeniesieniu z postrzeganiem przez pacjenta swoich obiektów stanowi decydujące kryterium sukcesu w diagnozowaniu dysfunkcyjnych wzorców relacji [3]. Analiza skojarzeń i wspomnień Ten obszar doświadczeń jest jednak prawdopodobnie najmniej omawiany powszechnie wiadomo, że nasze doświadczenia z przeszłości mają potężny wpływ na postrzeganie teraźniejszości. Skojarzenia to specyficzne emocjonalne i poznawcze powiązania z przeszłymi doświadczeniamiożywa poprzez rzeczywiste doświadczenie mające miejsce w teraźniejszości. Często opowieść klienta o jego życiu wywołuje u psychoterapeuty różne reakcje związane z takim czy innym podejściem do tego, czego doświadczył we własnym życiu. 6 Obszar analizy osobistych doświadczeń Skojarzenia mogą służyć jako dostęp do przeszłych doświadczeń, przez które musieliśmy przejść, ale które mogły zostać stłumione. Z reguły jest to doświadczenie relacji ze znaczącymi osobami: rodzicami, nauczycielami, krewnymi itp. Ponadto doświadczenie bolesnych lub innych znaczących sytuacji, przez które trzeba było przejść, może wzbudzić strach przed powtórzeniem i odpowiednio wyjaśnić pojawiające się emocje i fantazje. Możliwe pytania: Co mi przypomina ta sytuacja? Dlaczego zapamiętałem tę konkretną historię? Wyobraźcie sobie sytuację, w której klient opowiada Wam, że podczas cofania swoim samochodem nieumyślnie uderzył w inny samochód i go uszkodził. Potem przestraszył się i uciekł z miejsca zdarzenia. Teraz dręczy go sumienie, wstydzi się i żałuje swojego czynu. Biorąc pod uwagę, że w tej chwili nic nie da się zrobić, psychoterapeuta stara się zachęcić pacjenta do przyznania się przed sobą do swoich przeżyć, przyznania się do winy, skruchy i podzielenia się przeżyciami. Psychoterapeuta chce wesprzeć klienta i dodać mu otuchy. A teraz wyobraźcie sobie, że według niedawnych doświadczeń psychoterapeuty ktoś również uszkodził jego samochód i również uciekł z miejsca zdarzenia. Musiał naprawić swój samochód na własny koszt. Z tej perspektywy postrzeganie historii klienta przez terapeutę może wyglądać nieco inaczej i powodować odmienne doświadczenia, a co za tym idzie – impulsy. Dlatego bardzo ważne jest, abyśmy jako psychoterapeuci zwracali uwagę na własne skojarzenia i wspomnienia. Przykłady doświadczeń psychoterapeutów: - Byłem w podobnej sytuacji; - To zawsze kończy się źle; - Ostatni raz musiałem się tłumaczyć; - Zostałem tak skarcony w szkole; - Mama często tak mówiła; - Tata bardzo się złościł w takich przypadkach. Analiza fantazji i oczekiwań Komunikacja z klientem jest zawsze pełna fantazji, oczekiwań czy obaw. Te fantazje mogą być zarówno przyjemne, jak i nieprzyjemne, pociągające lub przerażające. Możemy albo chcieć czegoś dla klienta lub dla siebie, albo możemy się bać i mieć nadzieję, że nas to nie spotka. Rzeczywistość, której człowiek nie ma możliwości bezpośrednio zaobserwować ani zrozumieć, z którą nigdy w życiu się nie spotkał, może stworzyć dla siebie. Osoba niejako uzupełnia obraz, opierając się na dostępnych fragmentach lub konturach. To, co dana osoba widzi na niekompletnym obrazie, często zależy od jej przeszłych doświadczeń. 7 Obszar analizy fantazji Obszar ten opisuje fantazje powstałe w wyniku interakcji pomiędzy terapeutą a pacjentem. Sferę fantazji można podzielić na oczekiwania, lęki i marzenia. Fantazje psychoterapeuty mogą zawierać w sobie strach przed agresywnymi impulsami wobec klienta, co z kolei może mieć negatywny wpływ na całą terapię. Możliwe pytania: Czego się boję lub czego oczekuję od pacjenta? Czego chciałbym od pacjenta. Przykłady doświadczeń psychoterapeuty: - Może popełnić samobójstwo; - Mam nadzieję, że będzie mi wdzięczna; - Będzie mógł docenić mój profesjonalizm; - Moja reputacja może ucierpieć; - zasługuję na mały prezent; - A co jeśli się myliłem? Czasami możemy doświadczyć nieprzyjemnych uczuć i zastanawiać się: dlaczego jestem taki zdenerwowany lub niebezpieczny? Odpowiedź nie zawsze przychodzi sama. Czasami dotarcie do przyczyn tych doświadczeń zajmuje trochę czasu. Jednak najcenniejsza i najbardziej profesjonalna będzie tutaj umiejętność dostrzeżenia i rozpoznania tych doświadczeń, ogarnięcia ich, ujęcia w słowa, aby później je przeanalizować. Wszystkie elementy doświadczenia psychoterapeuty są ważne i wzajemnie powiązane. Na przykład negatywne doświadczenia z przeszłości mogą wyjaśniać nieprzyjemne emocje lub niepokojące fantazje. Ocena tego, co się dzieje, często zależy od przeszłych doświadczeń lub ich braku. Jeszcze raz warto to podkreślićpowtarzające się doświadczenia, których doświadczamy regularnie lub w kółko podczas interakcji z klientem w środowisku terapeutycznym. W tym przypadku jesteśmy w pozycji „innych” osób, które regularnie wchodzą w interakcję z klientem i mają możliwość doświadczenia relacji, które klient oferuje innym, świadomie lub nieświadomie. Podjęcie analizy przeciwprzeniesienia ma sens, jeśli tak jest zamierzają pozostawać w relacji terapeutycznej przez dłuższy czas. Przykładowa analiza przeciwprzeniesienia Ryc. 8 Przykład zróżnicowania doświadczeń psychoterapeuty. Przykładowe sformułowanie treści reakcji przeciwprzeniesienia: - Raz po raz czuję się z pacjentem... - Raz po raz komunikując się z pacjentem, chcę... - Raz po raz porozumiewając się z pacjentem, Pamiętam... - Raz po raz, komunikując się z pacjentem, oczekuję od pacjenta... Brak zarejestrowanych doświadczeń (emocji, impulsów, skojarzeń czy fantazji) w tym czy innym wymiarze analizy może również służyć jako znak diagnostyczny, ujawniający „martwy punkt” psychoterapeuty lub obszar do dodatkowych badań. Im mniej klient jest w stanie zwerbalizować swoje doświadczenie, tym bardziej psychoterapeuta musi polegać na własnych doświadczeniach, jako swego rodzaju reprezentacji lub odzwierciedleniem doświadczenia klienta, poprzez własne reakcje przeciwprzeniesieniowe. Podajmy mały przykład z praktyki. Klient w trakcie terapii stwierdza: - „Wydaje mi się, że jak zawsze, będę musiał wszystko jeszcze raz przemyśleć sam. Ale ok, dam sobie radę.” Oczywiście w takiej wypowiedzi klienta kryje się pewnego rodzaju rozczarowanie, ukryte oskarżenie, potrzeba wsparcia, a nawet rozpacz czy strach, że on sam sobie nie poradzi. Jednak nie wypowiada się na ten temat. Wychodząc z założenia, że ​​nieświadomość jest czymś, czego nie da się zwerbalizować, klient nie rozpoznaje tego doświadczenia (przeniesienie), a zapytany o to bezpośrednio, najprawdopodobniej odrzuci te założenia. Terapeuta przeżywa oburzenie (emocje). chce znaleźć wymówkę i przekonać klienta, że ​​jest gotowy mu pomóc (impuls). Zachowanie klienta wydaje mu się oburzające. Dlaczego? Przecież klient nie powiedział, że psychoterapeuta go nie wspiera lub słabo wykonuje swoją pracę. W swoich ocenach psychoterapeuta może sobie powiedzieć: jak możesz tak mówić, ja już bardzo się staram, żeby Ci pomóc. Rozumiem Cię jak nikt inny i zasługujesz na to. Czy jesteś obwiniany Być może ta emocjonalna reakcja oburzenia wynika z sytuacji z przeszłości psychoterapeuty (stowarzyszenia), w której on już doświadczył tego konfliktu sprawiedliwości i on? musiał się bronić. Może to prowadzić do utraty dystansu do klienta i reakcji w postaci otwartego obwiniania osoby, która nie jest poddana psychoterapii. Wręcz przeciwnie, umiejętność dostrzeżenia i uznania własnych przeżyć pozwoli psychoterapeucie przekuć je w cenne informacje o kliencie i wykorzystać dla jego dobra. Oto kolejny przykład, opisy doświadczeń przeciwprzeniesieniowych autorstwa Nancy Mc Williams zaczerpnięte z jej słynnej książki „Diagnostyka psychoanalityczna”: „... Zacząłem właściwie, nawet tego nie zauważając, odczuwać zmęczenie. Nagle zdałem sobie sprawę, że przez kilka minut nie słyszałem nic, co on (pacjent) mówił. W tym momencie fantazjowałem o tym, jak przedstawię swoją pracę z nim jako historię przypadku jednemu z moich wybitnych kolegów, jakie wrażenie zrobi na nim mój raport dzięki moim umiejętnościom. Kiedy obudziłam się z tych narcystycznych myśli i na nowo zaczęłam słuchać pacjenta, przyciągnęło mnie to, że wychowywał się w obronie swojej matki, a mianowicie: za każdym razem, gdy brał udział w szkolnym przedstawieniu, jego matka czyniła go najlepszym garnitur, raz po raz ćwiczyłem z nim każdą linijkę dialogu, w dniu występu siedziałem w pierwszym rzędzie, promieniując dumą całym swoim wyglądem. W mojej fantazji stałam się uderzająco podobna do matki pacjenta z jego dzieciństwa, widząc w nim jedynie potencjalną szansę na poprawę własnej reputacji. Rucker nazwałby to przeciwprzeniesieniem dodatkowym, ponieważ mój stan emocjonalny się powtarzałstan ważnego przedmiotu z dzieciństwa pacjenta. Jeśli z drugiej strony poczułbym się prawdopodobnie tak samo jak mój pacjent jako dziecko – będąc postrzeganym przede wszystkim jako sposób na zwiększenie mojej własnej samooceny (co jest równie prawdopodobne w atmosferze emocjonalnej między nami) – wówczas moje przeciwprzeniesienie można nazwać konsekwentnym” [2]. Jeśli przeanalizujemy jego opis według zaproponowanego modelu, otrzymamy następujący obraz: Ryc. 9. Zróżnicowanie doświadczenia terapeutycznego (przykład Mac Williamsa Brakuje obszaru wspomnień). Jednakże w swojej sugestii Mac Williams zauważa, że ​​„Jeśli wręcz przeciwnie, czułbym się prawdopodobnie w ten sam sposób, co mój pacjent w dzieciństwie – będąc postrzeganym głównie jako sposób na zwiększenie mojej własnej samooceny, wówczas moje przeciwprzeniesienie mogłoby nazwać konsekwentnym” [2]. Jeśli zagłębimy się w szczegóły i zadamy pytania Mac Williams, być może uda nam się dowiedzieć, jakie wspomnienia i skojarzenia przyszły jej na myśl podczas kontaktu z klientem. Oprócz opisanej operacjonalizacji przeniesienia i przeciwprzeniesienia, tradycyjnie zjawiska te dzielimy na pozytywne i negatywne. Ten dość konwencjonalny podział odzwierciedla przenoszalny subiektywny składnik emocjonalny ciepłego i zimnego spektrum emocji sensownie związanych z miłością (akceptacja lub nieakceptacja). Tabela: Schemat operacjonalizacji. Psychoterapeuta z klientem Przeciwprzeniesienie pozytywne Przeciwprzeniesienie negatywne Co jakiś czas komunikując się z pacjentem odczuwam... Sympatię, czułość, troskę, podziw, zainteresowanie, spokój, relaks Złość, złość, podejrzliwość, oburzenie, obojętność, pogardę, wstręt, nuda, napięcie Raz po raz, komunikowanie się z pacjentem, chcę...Wspierać, zbliżać się, przytulać, chronić, przechwalać się, pouczać i kierować Odrywać, dystansować, obwiniać, szukać wymówek, rywalizować, poniżać, karać Raz po raz, kiedy komunikując się z pacjentem, pamiętam...Wsparcie i opiekę, akceptację, ochronę, nagrodę, uznanie, zachętę, wdzięczność Karę, oskarżenie, obnażenie, wstyd i wstyd, poczucie winy, zniewagę Spodziewam się, że komunikując się z pacjentem, za każdym razem ... Zachęta i nagroda, uznanie, podziw, zaproszenie, flirt, uwodzenie. Groźby, oskarżenia, rozczarowanie, kara, podstęp, zdrada. Wnioski Psychoterapia nie jest procedurą nieszkodliwą. Może przynieść zarówno dobro, jak i szkodę. Dlatego psychoterapeuta musi posiadać wystarczające kompetencje w kwestiach interakcji międzyludzkich, które można osiągnąć w wyniku specjalnego kształcenia, wieloletniej praktyki i regularnej superwizji. Analiza reakcji przeciwprzeniesienia przez psychoterapeutę może pomóc mu być bardziej naturalnym, spójnym i autentycznym w swoich relacjach z klientem, pomagając w ten sposób klientowi stać się bardziej naturalnym w swoich relacjach ze sobą i z innymi ludźmi. Przeciwprzeniesienie może służyć zarówno jako cenne pomocnikiem i przeszkodą nie do pokonania w pracy z klientem, jeśli psychoterapeuta nie jest świadomy swoich przeżyć. Jest to jeden z powodów, dla których psychoterapeuta nie może pracować równie skutecznie z każdym klientem. To właśnie często sprawia, że ​​współpraca z klientem jest „trudna”. W pracy terapeutycznej tę trudną interakcję można czasami nieświadomie zastąpić różnymi, mniej emocjonalnymi i mniej bolesnymi procedurami: leczeniem farmakologicznym, wszelkiego rodzaju technikami technicznymi, testowaniem itp. Irvin Yalom w swoim opowiadaniu „The Love Cure” pisze „Najlepszy tenis gracze na świecie trenują po pięć godzin dziennie, aby wyeliminować błędy w swojej grze. Mistrz zen nieustannie dąży do spokoju myśli, baletnica - precyzji ruchów, a ksiądz nieustannie zadaje sobie pytanie o swoje sumienie. W każdym zawodzie jest obszar, który nie został jeszcze osiągnięty, w którym można się doskonalić. Dla psychoterapeuty ten obszar, to rozległe pole samodoskonalenia, którego nigdy nie można dokończyć do końca, w języku fachowym nazywa się przeciwprzeniesieniem” [7].. 194-203.